Bertrand Arthur William Russell, 3. Earl Russell, doğum tarihi 18 Mayıs 1872, Trellech, Monmouthshire, Galler; ölüm tarihi 2 Şubat 1970, Penrhyndeudraeth, Gwynedd, Galler olarak kaydedilmiştir. Britanyalı bir filozof, matematikçi, din eleştirmeni ve mantıkçı. Cambridge Üniversitesi Trinity Koleji'nde, Londra Ekonomi Okulu'nda, Harvard Üniversitesi'nde ve Pekin Üniversitesi'nde ders vermiş ve Cambridge Apostles ve Fabian Society üyesi olmuştur. 1950'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü almıştır.
Bertrand Russell, analitik felsefenin öncülerinden biri olarak kabul edilir. Felsefi, matematiksel ve toplumsal konulara dair birçok eser kaleme almıştır. Alfred North Whitehead ile birlikte, 20. yüzyılın en önemli matematik temelli eserlerinden biri olan Principia Mathematica'yı yazmıştır. Russell, bir ateist ve rasyonalistti. Barış ve silahsızlanma için dünya çapında tanınan bir aktivist olarak, barışçıl bir liderdi, ancak kendisi katı bir pacifist değildi. Sosyalist fikirlere açıktı.
Hayatı
Çocukluk ve Gençlik
Bertrand Russell, İngiliz aristokrasisine mensup bir ailede doğdu. Büyükbabası John Russell, 1861'de Earl Russell unvanını almış, İngiltere Başbakanı olmuştu. Bertrand Russell'ın babası John Russell, Viscount Amberley, Bertrand üç yaşındayken vefat etmiştir. Adelsaçlarından olan annesi Katherine Louisa Stanley, kocasından 18 ay önce difteri hastalığından vefat etmiştir, aynı şekilde Bertrand'ın kız kardeşi Rachel Lucretia Russell da. Russell ailesi tamamen liberal Whiglere mensuptu, ancak Bertrand Russell'ın ebeveynleri bu ortamın dışında radikal görüşlere sahipti. Çocuklarını olumsuz olarak gördükleri dini etkilerden korumak için bir ateist öğretmen tutmuşlardı. Russell'ın büyük annesi tarafından büyütüldü, o da dindar bir kadındı ancak bilim ve sosyal adalet konularında ilerici görüşlere sahipti ve bunlar Bertrand Russell üzerinde belirgin bir etkiye sahipti.
Bertrand Russell, yalnız bir gençlik geçirdi. Richmond Park'ta uzun yürüyüşler yapmak, zamanının büyük bir kısmını geçirdiği yerlerden biriydi. Özel öğretmenler tarafından eğitildi ve edebiyat ile matematikle ilgilendi. Otobiyografisinde, o zamanlar mutsuz olduğunu ve zaman zaman intihar düşünceleriyle uğraştığını yazmıştır. Ancak ailesi ve matematiğe katkıda bulunma niyeti, onu bu düşüncelerden alıkoymuştur.
Cambridge'deki Öğrenim Yılları
Russell, babasının mezunu olduğu Cambridge Üniversitesi'nden bir burs aldı ve burada 1890'dan 1894'e kadar matematik okudu. Burada George Edward Moore, Alfred North Whitehead ve John Maynard Keynes gibi arkadaşlar ve sohbet ortakları buldu. Whitehead'in tavsiyesiyle, Cambridge Apostles adlı gizli tartışma kulübüne üye oldu. Ancak matematik ( "Derslerden hiçbir şey öğrenmedim" ) ve felsefe derslerinden ("Felsefe derslerinden öğrendiğim şeylerin çoğunu zamanla yanlış olduğunu anladım") memnun kalmadı. Daha sonra öğretimsiz bir araştırmacı olarak çalışabileceği bir burs aldı ve 1895'ten 1901'e kadar araştırma yapma imkanı buldu.
Üniversite yıllarında Russell, Robert Pearsall Smith ve Hannah Whitall Smith'in kızı Alys Pearsall Smith ile tanıştı. Aşık oldular ve Aralık 1894'te evlendiler - Russell ailesinin isteğine karşı. Daha önce ailesi, onu nişanlısından ayırmak için Paris'teki Britanya büyükelçiliğinde bir pozisyon ayarlamıştı. Ancak Russell Paris'te mutlu değildi ve sonunda dünyadan olan Alys de onu bir büyükelçilik kariyerine yönlendirse de, matematikçi, filozof ve yazar olarak teorik çalışmayı seçti.
Matematiksel Prensiplere Giden Yol
Russell, 1900 yılında bir matematik kongresinde İtalyan mantıkçı Giuseppe Peano'yu ve eserlerini tanıdı. Russell, Peano'nun yöntemlerini benimsedi, genişletti ve böylece Principia Mathematica'yı, matematiği sınırlı bir aksiyom ve sonuç kuralları kümesine dayandırmaya çalışan bir girişimi başlattı. Bu dev eserin çalışmaları 1902'den 1913'e kadar sürdü ve üçüncü ve son cilt yayınlandığında tamamlandı. Russell, Principia Mathematica'yı Whitehead ile birlikte yazdı, ki Whitehead, zaman zaman ailesiyle birlikte Russell'ın evinde kalıyordu.
1911'de Russell, Cambridge'de eğitim görmeye başlamış olan Viyanalı filozof Ludwig Wittgenstein ile tanıştı ve onunla arkadaş oldu.
Russell'ın evliliği, onun açıklamasına göre 1902'de zaten başarısız oldu. Çift bu olaydan sonra ayrı yaşadı. Russell, mesleki dezavantajlardan korktuğu için, ikinci karısı hamile kaldığında 1921'de boşandı. Bu süre zarfında, Lady Ottoline Morrell gibi birçok kadınla ilişkisi oldu ve Morrell'le yaşamının sonuna kadar dost kaldı, ki bu konuda birçok mektup kanıtlar.
19. yüzyılın sonlarından itibaren Russell, annesi gibi kadınların seçme hakkı için mücadele etti ve 1907'de bir ara seçimde - ne kadar başarısız olursa olsun - Avam Kamarası'na aday oldu.
Birinci Dünya Savaşı
Bertrand Russell için Birinci Dünya Savaşı, yaşamında derin izler bırakan bir olaydı. 1914'ten itibaren matematiksel araştırmalarını askıya alıp, Birleşik Krallık'ın savaşa katılımına karşı aktivist ve yazar olarak hareket etmeye başladı. Sonraki bir röportajında, savaşan tüm ulusların propagandasından tiksindiğini ve barbarlığa geri dönüş kavramından dehşete düştüğünü ifade etti. Dünya için çok daha iyi olacağını düşündüğü, "Büyük Britanya'nın tarafsız kaldığı ve Almanların hızlı bir zafer kazandığı" bir durumun, sonrasında ne Nazi'lerin ne de Komünistlerin olacağını düşündü. Üniversite Cambridge, Russell'ı bir broşür nedeniyle para cezasına çarptırılması üzerine profesörlükten uzaklaştırdı. Daha sonra, Amerikalı askerlerin İngiltere'deki grev yapan işçilere karşı kullanılabileceği bir olasılığı ele aldığı için altı aylık bir hapis cezasına çarptırıldı. Ancak hapis koşulları hafifti ve Russell'a hapis yıllarında okuma ve yazma imkanı tanındı; bu süre zarfında birkaç kitap yazdı. Russell, hapis sürecinden neredeyse etkilenmedi; çünkü "kendi itibarını" korudu ve "genel yıkımdan daha az acı veren şeyler üzerine düşünme fırsatı buldu."
Savaşlar Arası Dönem: Seyahatler ve İkinci Evlilik
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Russell birkaç seyahat yaptı. 1920'de İşçi Partisi delegasyonuyla RSFSR'yi ziyaret etti ve Lenin'le bir görüşme fırsatı buldu, ancak bu görüşme onu büyük ölçüde hayal kırıklığına uğrattı. Russell, hayal kırıklığıyla geri döndü ve Rus sosyalizmi hakkında son derece olumsuz konuştu. Çin ve Japonya'ya 1920 ve 1921'de birkaç kez seyahat etti. Pekin Üniversitesi, Cambridge'den ayrılmış olan Russell'a konuk profesörlük teklif etti. Russell, Çin kültürünün birçok yönünden derin etkilenirken, seyahat deneyimlerini birkaç kitapta topladı.
Russell'ın Asya seyahatinde yanında olan o dönemin sevgilisi Dora Black oldu. Çin'de bir akciğer iltihabı nedeniyle ölüm döşeğindeyken, Black onu iyileştirdi. İngiltere'ye döndüklerinde, Dora hamileydi, bunun üzerine Bertrand Russell 1921'de eşi Alys Pearsall Smith'ten boşandı ve kısa süre sonra Dora Black ile evlendi.
Russell ve Dora, çocukları Kate ve John Russell için 1927'de libertarian bir deneme okulu olan Beacon Hill Okulu'nu kurdu. Bu yıllarda Russell, genellikle yazar olarak çalıştı ve felsefi ve eğitim konularında kitaplar yazdı, ayrıca kuantum fiziği ve görelilik gibi çağdaş fizik teorileri hakkında popüler bilim eserleri yazdı. Russell, 1927'den 1932'ye kadar Barry Stevens (o zamanlar Barry Fox) adlı yazar ve sonraki bir Gestalt terapisti ile yakın bir ilişki yaşadı. Russell'ın Dora Black ile olan evliliği sonunda başarısız oldu ve 1936'da, 64 yaşındayken, Patricia Helen Spence (veya "Peter" olarak bilinen) ile evlendi. Russell, onunla Conrad Russell adında bir oğul sahibi oldu ve aile Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı, burada Russell öncelikle Chicago ve Los Angeles Üniversitelerinde ders verdi.
Bertrand Russell için İkinci Dünya Savaşı'nda ve sonrasında yaşananlar, akademik kariyerinde önemli dönemeçler oluşturdu. 1939'da, City College of New York'ta öğretim görevlisi olarak çalışmak üzere Los Angeles'tan ayrıldı. New York'ta profesör olarak atanmasına rağmen, şehrin üniversitesi 1940'ta bu atamayı geri çekmek zorunda kaldı. Bunun nedeni, Russell'ın yazılarında dini eleştirdiği ve dolayısıyla ahlaksızlığı teşvik ettiği gerekçesiyle, özellikle dini temelcilikçi ve politikacıların protestolarıydı. Özellikle Russell'ın "Evlilik ve Ahlak" adlı kitabı bu kesimlerce şiddetle eleştirildi.
Öğrenciler, fakülte üyeleri ve birkaç entelektüel (John Dewey ve Albert Einstein dahil) bu müdahaleyi protesto ettiler, ancak başarılı olamadılar. Bir öğrencinin annesi tarafından açılan bir dava sonucunda, üniversitenin Russell'ı işe almasına mahkeme karşı çıktı. Tartışmalı karar, Russell'ın öğrencilerin ahlakını tehlikeye attığı gerekçesiyle üniversiteye atanmasını yasakladı, çünkü Russell, evlilik dışı ilişkileri ve "homoseksüelliğin suç" olarak kabul edilmesine destek veriyordu.
Bu durum, Russell'ı maddi zorluklarla karşı karşıya bıraktı çünkü çocuklarının eğitimine katkıda bulunması gerekiyordu. Albert C. Barnes, Russell'a Barnes Foundation'da bir öğretmenlik görevi teklif ederek yardım etti. Ancak Russell, alışılmadık davranışlarıyla tanınan Barnes ile çabucak anlaşamadı; bu nedenle Barnes, derslerinin kalitesini beğenmediğini belirterek beş yıllık sözleşmesini erken sonlandırdı. Barnes daha sonra mahkemede yenildi ve tazminat ödemek zorunda kaldı. Eleştirilen dersler, Russell'ın çok başarılı olan ve Russell'ı uzun yıllar maddi olarak güvence altına alan "Batı Felsefesi Tarihi" adlı eserinin temelini oluşturdu.
Russell, Birinci Dünya Savaşı'ndaki gibi İkinci Dünya Savaşı'nda da pacifist bir tutum takınmadı. Savaştan kısa bir süre sonra, Sovyetler Birliği'ne karşı bir önleyici savaşı destekledi, çünkü Sovyetler henüz nükleer silahlara sahip değildi ve insanlığı yok eden bir nükleer savaşı önlemek istedi (bkz. Siyasi ve Toplumsal Katılım).
1944 yılında Russell, Cambridge'deki Trinity College'da yeniden ders vermeye döndü. Bu yıllarda BBC için radyo yayınlarına da katıldı.
1948 yılında, Norveç'te bir uçak kazasından kurtuldu.
1949'da Russell'a "Liyakat Nişanı" verildi ve 1950'de Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü, özellikle "Evlilik ve Ahlak" için, ki bu kitap birkaç yıl önce çok eleştirilmişti.
Russell'ın dördüncü evliliği Patricia Helen Spence ile de sona erdikten sonra, 1952'de Edith Finch ile evlendi ve bu evlilik ölümüne kadar sürdü.
77 yaşındayken, Russell hala kamuya açık yaşamdan çekilmedi. İnsanlığı büyük bir tehlike olarak gördüğü muhtemel bir Üçüncü Dünya Savaşı onu çok etkiledi. Bu nedenle, Russell-Einstein Bildirgesi'nin başlatıcısı oldu ve Soğuk Savaş'ın çeşitli siyasi krizlerinde liderler arasında arabuluculuk yaptı. Bir süre Nükleer Silahsızlanma Kampanyası'nın başkanlığını yaptı. Örgütün diğer üyeleriyle birlikte, 89 yaşında iken, devlete karşı direniş çağrısında bulunmaktan suçlu bulundu ve iki ay hapis cezasına çarptırıldı. Bu ceza, "tıbbi raporlar gereğince bir haftaya indirildi."
1963 yılında, Bertrand Russell Barış Vakfı'nı kurdu. Russell-Tribünü'nde, Vietnam'daki Amerikan savaş suçlarını araştırdı.
97 yaşında, 2 Şubat 1970'te, Penrhyndeudraeth (Galler) yakınlarında, 97 yaşında, Russell, bir grip salgınından öldü.
Russell'ın eserlerini üç ana tema altında toplamak mümkündür ve yaşamının farklı dönemlerinde, bu temalara farklı ağırlıklar verdi. İlk yıllarında matematik temelinde çalışırken, Principia Mathematica'nın tamamlanmasının ardından daha çok felsefi sorunlarla ilgilendi. Yaşamının son üçte birinde ise, siyasi angajmanı ön plandaydı.
Felsefe ve gerçeklik
Russell’ın öğretisinde ikinci temeli oluşturan felsefe ve ahlak sorunu insan-doğa ilişkisi içerisinde incelenir. Ona göre felsefe bilimsel olma gereğindedir, genel ilkelerini dinden ya da dine dayalı bir ahlaktan değil, doğa bilimlerinden, doğanın kendinden çıkarmalıdır. Çünkü içinde yaşanılan doğa salt mantık ilişkileriyle birbirine bağlanan duyu verilerinin oluşturduğu bir bütündür. Bu bütün içinde bilinenlerin bilinçte bulunması da gerekli değildir, bilincin dışında olan bilinen nesne özneden büsbütün ayndır. Russell’ın “dolaysız gerçekçilik” diye adlandırdığı felsefe kuramı budur. Öte yandan, özdek gerçektir ancak doğrudan doğruya bilgiye dönüşecek durumda değildir.
Ahlak ve Toplumsal İlişkiler
Russell'a göre ahlak, değişmez geleneklerden veya alışkanlıklardan ziyade felsefeye ve bilime dayanmalıdır. İnsanın amacı, iyiliği, mutluluğu ve güzel bir yaşamı hedeflemelidir. İnsan, düşüncelerini beyninin çalışması ve doğa yasalarına göre üretir, bu nedenle doğanın bir parçasıdır.
Bilginin tek kaynağı olan bilim, tanrısal varlık veya ölümsüzlük gibi nesnelere inanmak için yeterli kanıt sunmamaktadır. Korkuya dayalı dinler, bilimsel ilkelere dayanarak böyle bir inancı gerçekleştiremezler. Russell'a göre, insanın gerçek önemi doğanın bir parçası olması veya din kavramlarına bağlı olmamasında değil, yarattığı değerlerle yeni bir dünya oluşturmasındadır. İnsanın yaşamını şekillendiren temel unsur, onun amacı ve dünya görüşüdür.
Toplumsal ilişkilerde uyum ve denge sağlama gereği vardır. Russell'a göre, uyum ve denge bilgiye dayalı ilişkiler, barış içinde yaşama ve düşünce özgürlüğü ile sağlanır. Bilim ve teknik, insanlığın yararı ve mutluluğu için kullanılmalı, her türlü yıkıcı girişimlere karşı çıkılmalıdır. Teknik buluşların uluslararası düşmanlıkları körüklemesine izin verilmemelidir. Russell, insanın yaşamını yönlendiren bilim ve tekniği insanın geleceğini yıkacak araçların yapımına adamamanın önemini vurgular.
Russell, insanın doğayla, insanla ve kendi içiyle olan çatışmalarını politika, savaş ve din aracılığıyla yönlendirildiğini belirtir. Ona göre, insanın giriştiği çatışmalar, bireylerin değil yönetimlerin kontrolünde olmalıdır. Russell'ın insan ve toplum ilişkileri konusundaki görüşleri, barışın korunması ve özgürlüğün gelişmesi için çaba sarf etmiş ve yeni bir dünya politikasının doğmasına katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR(başlıca): Principia Mathematica (A.N. White-head ile), 3 cilt, 1910-1913, (“Matematiğin İlkeleri”); The Problems of Philosophy, 1912, (Felsefe Meseleleri, 1934); Our Knoıvledge of External World, 1914, (“Dış Dünya Bilgimiz”); Roads to Freedom, 1918, (“Özgürlüğün Yolları”), Mysticism and Logic, 1918, (Mistiklik ve Mantık); Introduct’ıon to Mathematical Philosophy, 1919, (“Matematik Felsefesine Giriş”); Analysis of Mind, 1921, (“Anlığın Çözümlenmesi”); The Analysis of Matter, 1927, (“Maddenin Çözümlenmesi”); On Education, 1926, (Eğitim Üstüne, 1984); An Outline of Philosophy, 1927, (“Felsefenin Temel Çizgileri”); Mariage and Morale, 1929, (“Evlilik ve Ahlak, 1963);History ofWestern Philosophy, 1946, (Batı Felsefesi Tarihi, 1968-1970).
• KAYNAKLAR: G.H. Hardy, Bertrand Russel and Trinity, 1970; P.A. Schilpp, The Philosophy of B. Russel, 1944; A. Wood, B. Russel, Skeptiker aus Leidenschaft, 1959.
