PORTER, Edwin Stanton (1869-1941)
ABD’li sinema yönetmeni. Sinemanın doğuş yıllarında yaptığı filmlerle bu sanatın öncülerinden olmuştur.
Indiana Eyaleti’nde Connellsville’de doğdu, 30 Nisan 1941’de New York’ta öldü. On dört yaşında okulu bırakarak çeşitli işlerde çalıştı. Donanmaya girdi. Askerden sonra Edison vitascope adlı bir gösterim aygıtını pazarlamaya başladı. 23 Nisan 1896’da New York’taki ilk film gösterisinin gerçekleşmesine yardım etti. İlkel bir gösterim aygıtı olan projectoscope’u satmak için Güney Amerika’da dolaştı. New York’a dönünce daha gelişmiş bir gösterici ve alıcı üretmeye girişti. Ancak atölyesi yanınca teknik sorumlu olarak Edison’un stüdyolarına girdi. Sonraki yıllarda bu stüdyolarda üretilen birçok filmi yönetti. İlk filmleri sabit bir alıcıyla çekilmiş ve ilkel özel efektlerle doldurulmuş, Melies etkisinde ürünlerdi.
1903 başlarında yaptığı The Life of an American Eireman (“Amerikalı Bir itfaiyecinin Yaşamı”) adlı filminde kendi çektiği sahnelerle belgesel filmlerden aldığı parçaları birleştirerek kurgunun temellerini attı. Aynı yıl çektiği 12 dakikalık The Great Train Robhery (“Büyük Tren Soygunu”), sinemanın anlatım araçlarını ilk kez gelişkin bir biçimde ortaya koyuşuyla sinema tarihinin en önemli filmlerinden biri sayılır. Filmde yeni hiçbir özel efekt kullanılmamasına karşın, yakın ve uzak çekimler arasında gidip gelmeler ve koşut kurguyla son derece etkili bir anlatım ve gerilim yaratılmıştı. Filmin sonunda soygunculardan birinin tabancasını salona doğrultup ateşlediği sahne, izleyiciler arasında çoğu kez paniğe yol açmıştı.
Sinemaya girmesine yardım ettiği Griffith’in filmlerinin başarısı üzerine ikinci plana düşen Porter, çok sayıda konulu kısa film yaptıktan sonra, 1915’te yönetmenliği bıraktı. Ses, renkli sinema ve sinemaskop üzerinde deneylerle uğraştı. 1930’lardaki büyük iktisadi bunalım döneminde tüm varlığını yitirdi. Son yıllarını küçük bir dükkânda sinema aygıtlarıyla deneyler yaparak geçirdi.
• YAPITLAR (başlıca): The America’s Cup Race, 1899, (“Amerika Kupası Yarışı”); A Day at the Circus, 1901, (“Sirkte Bir Gün”); The Life of an American Fireman, 1903, (“Amerikalı Bir itfaiyecinin Yaşamı”); Uncle Tom’s Cabin, 1903, (“Tom Amca’mn Kulübesi”); The Great Train Robbery, 1903, (“Büyük Tren Soygunu”); The Ex-Convict, 1904, (“Eski Mahkûm”); The Dream of the Rarebit Fiend, 1906, (“Peynirli Tost Tutkununun Düşü”); The Eternal City, 1915, (“Ölümsüz Kent”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi