François Quesnay (1694-1774)
Fransız, düşünür ve iktisatçı, iktisadın bir bilim olarak gelişmesinde ilk sistemli öğretiyi oluşturan Fizyokratların önde gelen temsilcisidir. En önemli katkısı, Fransız Fizyokratlar olarak bilinen bir iktisadi okulun öncüsü olmasıdır. Fizyokratlar, ekonominin doğal yasaları olduğuna inanıyor ve bu yasaların üretim ve gelir dağılımını etkilediğini savunuyordu.
Quesnay'in en önemli eseri "Tableau Économique" (Ekonomik Tablo) olarak bilinir. Bu eserde, bir ekonominin dolaşımı ve gelir akışını modellemek için bir çerçeve sunar. Ekonomik Tablo, ekonominin dolaşımının bir dizi kesirle temsil edildiği bir şema olarak tasvir edilir. Quesnay'e göre, ekonominin temelini tarım oluşturuyordu ve bu sektörden elde edilen gelir, diğer sektörlere yayılarak ekonominin genel dengesini etkiliyordu.
Quesnay'in çalışmaları, ekonomik düşüncenin gelişiminde önemli bir rol oynamış ve sonraki ekonomistler üzerinde derin bir etki bırakmıştır. Özellikle Adam Smith'in "Ulusal Servetin Uluslararası İlkeleri" adlı eseri üzerinde önemli bir etkisi olduğu düşünülmektedir.
Hayatı
François Quesnay, 4 Haziran 1694 tarihinde Paris yakınlarındaki Méré kasabasında doğmuştur. Orta halli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Maddi sıkıntılar nedeniyle eksik bir eğitim almıştır. Ancak genç yaşlardan itibaren tıbba ilgi duymuş ve kendi imkanlarıyla tıp alanında kendini yetiştirmiştir.
Hekimlik kariyerine başladıktan kısa bir süre sonra, tıbbi incelemeleri ve başarılı tedavileri ile ün kazanmıştır. Öncelikle Villeroy Dükü'nün ardından ise Madame de Pompadour'un himayesine girmiş ve Versailles'a yerleşmiştir. Sarayda hekimlik yaparken 1744 yılında tıp diplomasını almıştır.
Daha sonra, XIV. Louis'in başhekimi olmuş ve sarayda önemli bir konuma yükselmiştir. Ancak Quesnay'in asıl ünü, ekonomi alanındaki çalışmalarıyla gelmiştir. Fransız Fizyokratlar olarak bilinen iktisadi okulun öncüsü olarak kabul edilir. "Tableau Économique" (Ekonomik Tablo) adlı eseri ile ekonominin dolaşımını ve gelir akışını modellemek için yeni bir çerçeve sunmuştur. Bu eser, ekonomik düşüncenin gelişimine büyük katkı sağlamıştır.
François Quesnay, iktisadi konulara ilgi duymaya geç yaşlarda başlamıştır. Saray çevrelerinde "iktisatçılar" olarak tanımlanan düşünürlerle ilişkileri, onu iktisadi konuları incelemeye yöneltmiştir. Ancak asıl çalışmalarına 62 yaşında iken Diderot'un Ansiklopedi'si için yazdığı "çiftçiler" ve "tahıl" üzerine iki makale ile başlamıştır. Ardından, kralın özel matbaasında az sayıda basılan "Tableau économique" (İktisadi Tablo) adlı eseriyle büyük ün kazanmıştır. 1763'te Mirabeau ile birlikte yayımladığı "Philosophie rurale" (Kırsal Felsefe) adlı eserde, "İktisadi Tablo" yeni bir biçimde yer almıştır.
Quesnay'in Sarayla yakın ilişkileri olan Fizyokratlar, Fransız yöneticileri üzerinde etkili olmuş ve özellikle Quesnay'in izleyicilerinden Turgot'un maliye bakanlığı yapmasıyla iktisat ve devlet yönetimi ile ilgili öneriler bir süre uygulanmıştır.
Quesnay'in ve Fizyokratların siyaset ve devlet üzerindeki görüşleri ve reform önerileri, Orta Çağ felsefesinin ve İngiliz filozofu Locke'un görüşlerinin bir bileşkesini oluşturur. Ona göre, doğal hukukun toplum yaşamına egemen olması gerekir; ancak bu egemenlik akıllı ve otoriter bir hükümdarın çabalarıyla gerçekleşmelidir. Özel mülkiyetin güvence altına alınması ve serbest rekabetin sağlanması bu çabanın ana hedefidir. Quesnay, feodal düzeni simgeleyen iktisadi düzenlemelerin ortadan kalkması için aydın bir mutlakiyet rejimini zorunlu görmektedir. Bu, Merkantilist öğretinin savunduğu ulusal ekonomileri koruma mekanizmalarına karşı bir duruştur.
François Quesnay, iktisadi ve toplumsal düzenin reformu için önemli öneriler getirmiştir. Birincisi, tarımsal net hasıladan alınacak ve toprak sahiplerinin ödeyeceği tek bir vergiden oluşan bir mali sistemin kurulması gerektiğini savunmuştur. Bu öneri, fizyokratik tezin doğal bir uzantısıdır ve tarımın net gelir yaratan tek etkinlik olduğunu ileri sürer. Quesnay'e göre, herhangi bir başka grup ya da etkinliğin vergilenmesi sonunda tarıma yansıyacağı için, en verimli ve en ucuz sistem doğrudan tarımsal net hasılanın vergilenmesidir.
Quesnay'in ekonomik düşüncesi, "Tableau économique" (İktisadi Tablo) adlı eserinde açıkça ortaya konmuştur. Bu eserde, ekonomiyi üç temel sınıf ve etkinlik üzerinden inceler. Birinci sınıf, "üretken sınıf" olarak adlandırılır ve toprağı işleyerek ulusun zenginliğini yeniden yaratır. İkinci sınıf, "mülk sahipleri" olarak adlandırılır ve üretken sınıftan elde edilen gelirle varlıklarını sürdürür. Üçüncü grup ise "kısır sınıf"tır ve tarım dışı iş ve hizmetlerle uğraşan vatandaşlardan oluşur. Quesnay, bu çerçeve içinde tarımdan kaynaklanan üretim sürecinin aynı zamanda bir bölüşüm süreci olduğunu gösterir.
Quesnay'in ekonomik analizleri günümüzde kabul görmemekle birlikte, iktisada yeni bir bakış açısı getirmiştir. Özellikle ekonomik etkinlikleri ana kategorilere ayırarak ve sektörler arasındaki ilişkileri sayısal olarak göstererek, iktisadi düşünceye yeni bir boyut kazandırmıştır. Quesnay'in çözümlemeleri, ulusal ekonominin bütünsel bir kavranışına ve makroekonomik çözümlemeye olanak sağlamıştır. Bugün Quesnay, iktisadın bir bilim olarak oluşmasına önemli katkıları olan bir öncü olarak değerlendirilmektedir.
François Quesnay'in başlıca eserleri şunlardır:
"Observations sur les effets de la saignée" (1720) - Kan Almanın Etkileri Üzerine Gözlemler
"Essai physique sur l'économie animale" (1736) - Hayvansal İktisat Üzerine Fiziksel Deneme
"Analyse de la formule arithmétique du tableau économique de la distribution des dépenses annuelles d'une nation agricole" (1758) - Bir Tarım Toplumunun Yıllık Harcamalarının Dağılımının İktisadi Tablosunun Aritmetik Formülünün Çözümlemesi
"Maximes générales du gouvernement économique d'un royaume agricole" (1760) - Bir Tarım Krallığının İktisadi Yönetiminin Genel İlkeleri
"Le droit naturel" (1765) - Doğal Hukuk
"La physiocratie ou constitution naturelle du gouvernement le plus avantageux au genre humain" (1768) - Fizyokrasi ya da İnsan Türüne En Elverişli Yönetimin Doğal Anayasası
Bu eserler, Quesnay'in iktisadi düşüncesi ve fizyokrasi doktrininin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.