SHAW, George Bernard (1856-1950) İrlandalı oyun yazarı, romancı, eleştirmen, denemeci. Oyunlarının ve denemelerinin yoğun düşünsel içeriğiyle uygarlığın çağdaş anlamını açıklamaya çalışmıştır.
26 Temmuz 1856’da Dublin’de doğdu, 2 Kasım 1950’de İngiltere’de, Ayot St. Lawrence’da öldü. Çocukluğu, annesinin müzik öğretmeni George Van-daleur Lee’nin de eksik olmadığı bir aile çevresinde geçti. Daha sonra başarılı bir müzik eleştirmeni olmasını sağlayan müzik sevgisi bu ortam içinde gelişti. Dublin’deki Wesleyen Connexional School’da başladığı öğrenimini kısa bir sür sonra özel olarak sürdürdü. 1871’de bir emlak komisyoncusunun yanında kâtip olarak çalışmaya başladı. 1876’da annesiyle İngiltere’ye göç etti ve bir süre onun desteğiyle yaşadı. Bir yandan British Museum’un kitaplığında kendisini yetiştirirken, bir yandan da yazdığı romanlarla adını duyurmaya çalışıyordu.
Eleştirileri
Corno di Bassetto takma adıyla Star gazetesine müzik eleştirileri yazdı. Bu yazıların düzeyi, onun müziğe verdiği önemi ve müziğin oyun yazarlığındaki belirleyici etkisini gösterir. 1884’te Fabian Derneği’ne üye oldu ve siyasal yaşamda etkinlik göstermeye başladı. Bu arada kendine usta olarak seçtiği Ibsen ile Wagner’in yapıtlarını büyük bir ilgiyle inceliyordu.
İlk oyunları
Bu çalışmasının sonunda The Quintessence of lbse-nism (“Ibsencilik’in Özü”) ve The Perfect Wagnerite (“Örnek Wagnerci”) adlı kitaplarını yazdı. 1895-1898 arasında haftalık The Saturday Reviemı dergisine yazdığı tiyatro eleştirileriyle, düşünsel canlılığını yitirdiğine inandığı Londra tiyatrolarına karşı sert bir saldırıya geçti. Bir yandan Marx’m, Ibsen’in ve Wagner’in düşüncelerini yaymaya çalışırken, bir yandan da kendisini destekleyen eleştirmen William Archer ile bir oyun yazma denemesine girişti. Bu işbirliğinden bir sonuç çıkmadıysa da, Shaw 1892’de The Widowers’Houses (“Dul Adamın Evleri”) adlı ilk oyununu kendi başına yazmayı başardı. Oyunun ancak iki kez oynaması üzerine ilk oyunlarına yazdığı uzun önsözler ve ayrıntılı sahne açıklamalarıyla okurları eğitmeyi ve bu oyunların toplumsal, siyasal ve ahlaksal özelliklerini yaymayı denedi. “Sorun oyunları” olarak tanımladığı ilk oyunlarından bazılarında mülk sahiplerinin sömürüsünü ve fuhuş sorununu tartışma konusu yaptı. “Plays Pleasant” (“Hoş Oyunlar”) başlığı altında topladığı Arms and the Man (Silahlar ve Kahraman), Caesar and Cleopatra ve Candida gibi çarpıcı bir sahne diliyle yazdığı eğlenceli komedileriyle Londra’da tiyatronun canlanmasına katkıda bulundu. Bu alanda yönetmen olarak başarılı örnekler veren Harley Granville-Barker ile işbirliğine girişti. Bu dönemdeki başarılı oyunları arasında toplumcu düşünceleri savunan Man and Superman (İnsan, Ustün-Insan), John Bull’s Other Island (“John Bull’un İkinci Adası”) ve Majör Barbara (“Binbaşı Barbara”) sayılabilir. Doctor’s Dilemma (“Doktorun Açmazı”) Shaw’un hekimlikle ilgili alaycılığını dile getirirken, bir yandan da sanat konusundaki romantik bir görüşü sergiliyordu. 1913’te Pygmalion adlı komedisi, Shaw’un ticari bakımdan da başarılı olabileceğini kanıtladı. I.Dünya Savaşı sırasında yazdığı Heartbreak House (Kırgınlar Evi) “İngiliz temaları üstüne Rus tarzında yazılmış bir fantezi” alt başlığını taşıyor ve kral Edward dönemi İngiltere’sinin çöküşünü şiir ve fars karışımı bir dille sergiliyordu. Shaw 1923’te Saint Joan (Ermiş Jeanne) adlı oyunuyla değişik bir başyapıt ortaya koydu. Bu oyunda tarihin ünlü Jeanne d’Arc’ım efsaneleşmiş bir kahraman olmaktan çok, insan özellikleriyle ele alıyor, kahramanlık efsanelerinin nasıl doğduğunu irdeliyordu.
Shaw yetmişini geçtikten sonra yazdığı The Apple Cart (Bir Çuval İncir) gibi anayasal krallık kavramını alaya alan siyasal yergilerinde de yaramaz bir çocuğun neşesini korudu. Çok değişik konuları, onlara uygun bir güldürü anlayışı ile işledi. Her zaman canlı bir sahne dili kullandığı için işlediği konular güncelliğini yitirse bile, tazeliğini hep korudu.
Denemeleri
Shaw’un bu canlılığı , toplumcu görüşlerini yaymaya çalıştığı denemelerinde de göze çarpar. Gününün kalıplaşmış değerlerini her zaman kuşkuyla karşılaması, aykırı ve iğneleyici alaycılığıyla kof değerleri gözler önüne sermesi, ilginç kişiliği ile uluslararası kamu oyunda her zaman merakla izlenen bir bilge sayılması onun güncelliğini korumasının başlıca nedenleridir. Bu güncelliği kimi yapıtlarının çağdaş müzikallere uyarlanarak başarı kazanmasına yol açmıştır.
Shaw üne kavuştuktan sonra Ellen Terry ve Mrs. Patrick Campbell gibi birçok ünlü kadın oyuncuyla aşk ilişkileri kurmuş, bu ilişkiler oyunlarının başarısında önemli bir rol oynamıştır. 1925’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldığı zaman bunun bir bölümünü Strindberg’in oyunlarının İngilizce’ye çevrilmesinde kullanılmasını sağlamıştır.
Oyun yazarı, eleştirmen ve düşünür olarak en büyük katkısı, insanların akıllarını kullanarak daha mutlu bir dünya yaratabileceklerini başkalarına anlatmaya çalışırken duyguyu köreltmeden düşünce öğesini öne çıkarması ve öğrenmeyle eğlenmeyi ustaca bağdaştırması olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Oyun: The Widowers’ Houses, 1892, (“Dul Adamın Evleri”); Arms and the Man, 1894, (Silahlar ve Kahraman, 1953); Candida, 1897; The Man of Destiny, 1897, (“Kaderin Adamı”); The Devil’s Disciple, 1897, (“Şeytan’ın Çömezi”); You Never Can Teli, 1899, (Hiç Belli Olmaz, 1956); Caesar and Cleopatra, 1901, (Caesar ile Kleopatra, 1945); Mrs. Warren’s Profession, 1902, ı(“Bayan Warren(ın Mesleği”); Man and Superman, 1903, (İnsan, Üstün-İnsan, 1949); John Bull’s Other Island, 1904, (“John Bull’un İkinci Adası”); Majör Barbara, 1905, (“Binbaşı Barbara”); Doctor’s Dilemma, 1906, (“Doktorun Açmazı”); Getting Married, 1908, (“Evlenme”); Misalliance, 1910, (“Dengini Bulamayan”); The Dark Lady of the Sonnets, 1910, (“Sonelerin Esmeri”); Pygmalion, 1913; Androcles and the Lion, 1913, (Andorc-les ile Aslan, 1945); Hearthreak House, 1919, (Kırgınlar Evi, 1968); Saint Joan, 1923, (Ermiş Jeanne, 1945); The Apple Cart, 1929, (Bir Çuval İncir, 1964); The Millionai-ress, 1936, (Milyoner Kadın, 1947); In Good King Charles’s Golden Days, 1939, (“İyi Kral Charles’ın Altın Çağında”). Roman-Öykü: Cashel Byron’s Profession, 1886, (“Cashel Byron’un Mesleği”); An Unsocial Socialist, 1887, (“Yabani Bir Sosyalist”); Love Among the Artists, 1900, (“Sanatçılar Arasında Aşk”); The Irrational Knot, 1905, (“Akıldışı Düğüm”); The Adventures of the Black Girl in Her Search for God, 1932, (“Tanrı’yı Arayan Kara Kızın Başından Geçenler”); Short Stories, Scraps, and Shavings, 1934, (“Kısa Öyküler, Kırpıntılar ve Yongalar”). Deneme-İnceleme: The Quintessence of Ibsenism, 1891, (“Ibsencilik’in Özü”); The Sanity of Art, 1895, (“Sanatın Sağlığı”); The Perfect Wagnerite, 1898, (“Örnek Wagnerci”); Dramatic Opinions and Essays, 1906, (“Tiyatro Üstüne Düşünceler ve Denemeler”); The Intelligent Woman’s Guide to Socialism and Capitalism, 1928, (“Akıllı Kadının Sosyalizm ve Kapitalizm Kılavuzu”); Our Theatres in the Nineties, 1932, (“Bin Sekiz Yüz Doksanlarda Tiyatrolarımız”); Music in London, 1890-1894,1932,(“Londra’daMüzik, 1890-1894”); Everybody’s Political What’s What, 1944, (“Herkesin Politika Konusunda Bilmesi Gerekenler”).
• KAYNAKLAR: E.Bentley, Bernard Shauı, 1950; A.Hen-derson, G.B.S. : Man of the Century, 1956; D.MacCarthy, Shaw, 1951; H.Pearson, Bernard Shaw: His Life and Personality, 1961.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi