RICKERT, Heinrich (1863-1936)
Alman, filozof. Doğa bilimleriyle kültürbilimleri arasındaki ayrımdan yola çıkarak yeni bir öğreti geliştirmeyi amaçlamıştır.
25 Mayıs 1863’te Danzig’te doğdu, 25 Temmuz 1936’da Heidelberg’te öldü. Ortaöğrenimini doğduğu kentte bitirdikten sonra Freiburg Üniversitesi’nde felsefe okudu. 1894’te bu üniversitede felsefe profesörü olarak göreve başladı. 1916’da ölünceye değin kaldığı, He-idelberg Üniversitesi’ne atandı.
Rickert, felsefede Kant ile Fichte’nin görüşlerinden esinlenen, doğa bilimleriyle kültürbilimleri arasındaki ayrıma dayanan Güney Almanya Yeni Kantçı Okulu’nun kumcusudur. Varlıkbilim, bilgi, değer ve gerçeklik gibi sorunlar üzerinde durarak, bunlara, mantık ilkelerine bağlr bir çözüm bulmayı amaçlar, Kant’ın aşkın idealizminden eleştirel bir varlıkbilim oluşturmaya çalışır. Ona göre felsefe sorunlarının açıklanışında bilimden, özellikle tarihten, yararlanma gereği vardır. Ancak, bütün çalışmalarda mantığın geliştirdiği yönteme uyulmalıdır. Çünkü felsefenin temel konularından biri olan değerin anlaşılmasında yol gösterici mantıktır.
Rickert’e göre değer nesnel varlıklara bağlı değildir, onun zaman ve birey üstü bir niteliği, özne ve nesneden bağımsız aşkın bir özelliği vardır. Öte yandan doğa, gerçeklik ve tarih de birbirinden ayrı içerikler taşır. Doğa gerçekliğin mantığı içinde biçimlenen bir varlıktır. Bu biçimlenme ise olguların tümel bir akış içinde birbirine bağlanmasıdır. Oysa tarih gerçekliğin tikel ve birbiriyle bağlantısız görünüşüdür. Doğa bilimleri varlıkların tümel ve genel geçerlik taşıyan yasalarını konu edinir, açıklamayı amaçlar, tarih ise tek tek olayları, bireysel olguları inceler. Bu nedenle, sorunları çözmeye çalışırken geçmişten bugüne değil, bugünden geçmişe doğru gitmek gerekir. Bu yöntem bugünle geçmiş arasındaki temel bağları görmeye yarar. Tarih çalışmalarında, her olay değil de kültür bakımından önem taşıyan araştırılmalıdır. Böyle bir çalışma yöntemi tarih felsefesinin bilgi kuramına dayandığını gösterir.
Rickert’in anlayışına göre bilgi kuramı, mantık, değerler, tarih felsefesi ve tarih, varlık sorunlarının çözümünde, birbirine ışık tutan bilimlerdir.
• YAPITLAR (başlıca): Der GegenstandderErkenntnis, 1892, (‘‘Bilginin Konusu”); Die Grenzen der natunvissenschaftli -chen Begriffbildung,\’&%,(‘ ‘Doğa Bilimi Kavramının Oluşum Sınırları”); Kultunuissenschaft undNaturuıissenschaft, 1899, (“Kültür Bilimi ve Doğa Bilimi”); System der Philosophie, 1921, (“Felsefe Dizgesi”)\ Kant als Philosoph der mo-demen Kultur, 1924, (“Çağdaş Kültürün Filozofu Olarak Kant”); Die Probleme der Geschichtsphilosophie, 1924, (“Tarih Felsefesinin Sorunları”).
• KAYNAKLAR: F.Fedrici, La Eilosofıa dei Valori di H.Rickert, 1933; G.Ramming, KariJaspers undH.Rickert, 1948.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi