SIENKIEWICZ, Henryk (1846-1916) Polonyalı romancı. Ülkesinin tarihini ve toplumsal sorunlarım konu alan yapıtlarıyla 19.yy sonu Polonya edebiyatının en tanınmış yazarlarından biri olmuştur.
5 Mayıs 1846’da Wola Okrzejska’da doğdu, 15 Kasım 1916’da İsviçre’de, Vevey’de öldü. Orta halli, toprak sahibi bir ailenin çocuğuydu. Çocukluğu doğduğu köyde geçti. Ortaöğrenimini, ailesiyle birlikte taşındığı Varşova’da yaptı. Varşova Üniversitesi’ nde edebiyat ve tarih okudu, ancak 1871’de öğrenimini yarıda bırakarak gazeteciliğe başladı. Varşova’ daki öğrencilik yıllarından başlayarak Rusya, Prusya ve Avusturya arasında bölünmüş ülkesinin içinde bulunduğu çelişkileri yaşadı. A. Comte’un o yıllarda Polonya’da yaygınlaşan pozitivist görüşlerine yakınlık duydu. Bu dönemde, bilimsel gelişmeler üzerine yazdığı makalelerde olduğu kadar sanat anlayışında da Pozitivizm’den etkilendi.
İlk romanı Na marne’yı (“Boşuna”) 1872’de yayımladı. 1876-1878 arasını Gazete polska’nın muhabiri olarak ABD’de geçirdi, bir süre de Paris’te ve İtalya’da kaldı. Ülkesine döndüğünde yayımladığı “Latemik” (“Fener Bekçisi”) ve “Bartek Zwyciezca” (“Galip Bartek”) gibi öyküleriyle büyük başarı topladı. 1882-1887 arasında Slowa gazetesinin yayın yönetmenliğini üstlendi. 1900’de, yazarlığının otuzuncu yılı nedeniyle, kendisine Kielce yakınlarındaki Oble-gorek köşkü armağan edildi. 19Q5’te Nobel Edebiyat Ödüiü’nü aldı. I.Dünya Savaşı yıllarında ve sürgüne gönderildiği İsviçre’de Polonya’nın bağımsızlığı için çalıştı.
Ogniemimieczem (“Çelik ve Ateşle”), Potop (“Tufan”) ve Pan Wolodyjowski (“Wolodyjowski Beyefendi”) adlı romanlardan oluşan tarihsel roman üçlemesi Sienkiewicz’in başyapıtlarmdandır. 17.yy sonlarında Polonyalılar’ın Kazaklar ve İsveçliler’e karşı mücadelelerini konu alan yapıt, Polonyalılar’ın kahramanlıklarını bir destan havası içinde anlatır. Tarihsel doğruluğu tartışmalı olmakla birlikte, yapıt, güçlü anlatımıyla, canlı betimleme ve diyaloglarıyla dikkati çeker. Psikolojik derinlik eksikliğine karşın, Sienkiewicz, dil özellikleri dahil olmak üzere 17.yy ruhunu ustalıkla caniandırabilmiştir.
Sienkiewicz’in en tanınan yapıtı, Neron dönemi Roma’smı konu alan, otuz kadar dile çevrilen ve birkaç kez de filme çekilen Quo vadis (Kovadis) adlı tarihsel romanıdır. Tarihsel yapıtları dışında çağdaş toplumsal sorunlara da eğilen Sienkiewicz, Bez dog-matu (“Dogmaları Olmayan”) adlı romanında, yüksek sınıftan, değerleri çökmekte olan bir adamın psikolojik çözümlemesine girişir.
Sienkietvicz, tarihsel romanın öncüsü Sir Walter Scott’un etkilerini taşıyan tarihsel romanlarıyla büyük popülerlik kazanmıştır. Parçalanmış ve bağımsızlık özlemi içindeki Polonya’da ulusal bilinci canlandırmada önemli bir rol oynayan yapıtlarıyla. I. Dünya Savaşı’na uzanan dönemde ülkesinin edebiyat alanında olduğu kadar siyasal alanda da sözcülüğünü üstlenmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Roman: Na marne, i 872, (“Boşuna”) ; Ogniem i mieczem, 1884, (“Çelik ve Ateşle”); Potop, 1886, (“Tufan”); Pan Wolodyjowski, 1888, (“Wolody-jowski Beyefendi”); Bez doqmatu, 1891, (“Dogmaları Olmayan”); Rodzina Polanieckich, 1894, (“Polanieckich Ailesi”); Quo vadis, 1896, (Kovadis); Krzyzacy, 1900, (Toton Şövalyeleri). Çeşitli: Listy z podrozy do Ameryki, 1876-1878, (“AmerikaYolculuğu Mektupları”);Wpustyni i w puszczy, 1911, (“Çölde ve Yabanda”).
• KAYNAKLAR: M.Giergielewicz, Henryk Sienkiewicz, 1968; W.Lednicki, Henryk Sienkiewicz: A Retrospective Synthesis, 1960.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi