SANSOVINO, Jacopo (Ykş. 1486 -1570) İtalyan, heykelci ve mimar. Rönesans’ın Venedik’teki en etkin sanatçılarından biri olmuştur.
Floransa’da doğdu, 27 Mayıs 1570’te Venedik’te öldü. Asıl adı Tatti’dir. Yanında yetiştiği heykelci Andrea Contucci da Monte Sansovino’nun (1460-1529) soyadını alarak bu adla ünlendi. 1505’te Floransa’dan Roma’ya gitti. Orada Roma dönemi yapılannm kalıntılarını inceledi. Giuliano da Sangallo (ykş. 1443-1516) ve Bramante gibi dönemin büyük mimarlannın gözüne girdi. Papa X.Leo ve VII. Clemens için çalıştı. 1527’de Ispanyol orduları Roma’yı işgal edince Venedik’e gitti. Venedik Cumhuriyeti’nin bayındırlık işlerinden sorumlu kardinal Grimani’nin desteğiyle kısa zamanda kentin önemli mimarlarından biri oldu. 1529’da da başmimarlığa getirildi ve meslek yaşamını büyük ölçülü mimarlık tasarımları üstünde çalışarak sürdürdü.
Sansovino’nun Roma’da bulunduğu dönemde ağırlık verdiği heykel çalışmalan o sıralarda gelişmekte olan Rönesans Klasikçiliği’nin izlerini taşır. Venedik döneminde ise heykeli, mimarlığı tamamlayan bir öğe olarak değerlendirmiştir. Bazı yapılarında, çok sayıda heykeli taşıyabilmesi için duvarları gerektiğinden daha kalın yapmak zorunda kaldığı izlenir. Yapılannm dış yüzlerine yerleştirdiği heykeller, güçlü bir ışık-gölge karşıtlığı etkisi yaratarak görüntüye zenginlik katarlar. Bu etki, Sansovino’yu döneminin mimarlarından ayıran başlıca özelliktir. Öte yandan Sansovino heykelde o dönemde egemen olan Michelangelo’nun maniyerizmine kapılmamış, Rönesans Klasikçiliği’ne bağlılığını sürdürmüş ve giderek güçlenen bir anlatım geliştirmiştir. Aralannda Niccolo Tribolo Alessandro Vittoria (1525-1608) ve Danese Caltaneo’nun da bulunduğu birçok heykelciyi etkilemiştir.
Sansovino heykele oranla mimarlıkta daha verimli sonuçlar elde etmiştir. Türkler’in İstanbul’u alması üzerine Venedik’e getirilen eski el yazmalarının korunması için düşünülen San Mdrco Kütüphanesi onun başyapıtıdır. Orta Çağ’daki Roman üslubun bazilikalarını örnek aldığı bu yapıda, Bramante’den de etkilenerek, dış duvarları kemerlerle bağlanan üst üste iki sıra sütunla desteklemiştir. Sansovino, Rönesans mimarlarının daha önce oldukça yalın bir biçimde kullandıkları bu duvar düzenine, melek figürleri, masklar, aslan başları, kadın figürleri gibi süsleme öğeleri ekleyerek yeni bir görünüm kazandırmıştır. Yapı ahşap bir çatıyla örtülmüştür. Aralarında Verenose’nin de bulunduğu ressamlar, tavanı, Kutsal Kitap’tan sahneleri içeren büyük boyutlu levhalarla süslemişlerdir. Sansovino’nun yapımına 1536’ da başladığı kütüphane 1583-1588 arasında Vincenzo Scamozzi (1562-1616) tarafından tamamlanmıştır.
Sansovino önemli yapıtları arasında sayılan La Zecca adlı darphanede ise Giulio Romano’nun (1499 ? -1546) Te Sarayından esinlenerek kalın duvarlar ve geniş çaplı sütunlar kullanmıştır. Böylece yalnızca Rönesans Klasikçiliği’nin değil, taşra mimarisine ait bazı özelliklerin de Venedik’te yerleşmesine öncülük etmiştir. Sansovino’nun yolundan giden Baldassare Longhena (1598-1682), Guiseppe Sardi ve Andrea Cominelli gibi mimarlar onun klasikçi tutumunu sonraki yüzyıllara taşımışlardır.
• YAPITLAR (başlıca): Heykel: Bacchus, 1514, Bargello, Müzesi Floransa; Kardinal Giovanni Michiel’in Anıt Mezarı, 1519, San Marcello Kilisesi, Roma; Kardinal Orsi’nin Anıt Mezarı, 1519, San Marcello Kilisesi, Roma; Parto Madonnası, 1519-1521, Santa Agostino Kilisesi, Roma; Mars ve Neptün, 1554, Dojlar Sarayı, Venedik. Yapı: San Mdrco Kütüphanesi, 1536-1588, Venedik; Câ Grande, 1537, Venedik; La Zecca 1545, Venedik; Nelfıno Sarayı, 1562, Venedik; San Giorgio dei Greci Kilisesi, Venedik; San Ge-miniano Kilisesi, Venedik.
• KAYNAKLAR: F.Sapri, II tatti detto il Sansovino, 1928; H.R.Weihrauch, Studien zum hildnerischen Werk des Jacopo Sansovino, 1933.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi