RAMEAU, Jean-Philippe (1683-1764)
Fransız besteci ve müzik kuramcısı. Operalarıyla olduğu kadar armoni biliminin kurucusu olarak da ün kazanmıştır.
Eylül 1683’te Dijon’da doğdu, 12 Eylül 1764’te Paris’te öldü. İlk müzik derslerini Dijon’da çeşitli kiliselerde org çalan babasından aldı. On sekiz yaşındayken meslek olarak müzikte karar kıldıktan sonra babasının salık vermesiyle eğitim için İtalya’ya gitti. Bir yıl Milano’da kalıp 1702’de Fransa’ya döndü. Önce Clermont-Ferrand’da, sonraki yıllar da Avignon, Dijon, Lyon ve Paris’te birçok katedralde orgculuk yaptı. Bu arada 1706’da .Premierlivre depiecesdeclavecin’i (Birinci Klavsen Parçaları Kitabı) yayımladı. 1713’te yeniden Clermont-Ferrand’a gitti, bir yandan orgculuk yaparken, bir yandan da armoni bilimi üstüne araştırmalarına başladı. 1722’de ünlü Traite de l’harmonie reduite a ses principes naturels (“Doğal İlkelerine İndirgenmiş Armoninin İncelenmesi”) adlı kitabı yayımlandı. 1723’te Paris’e döndü. Orada ertesi yıl ikinci klavsen kitabı olan Pieces de clavecin avec une methodepour la mecanique des doigts (Parmakların Çalışması için Bir Yöntemle Klavsen Parçaları) yayımlandı ve birinci kitaptan daha büyük bir başarı kazandı. Rameau, bu dönemde Fransa’nın en varlıklı kişilerinden biri olan La Poupliniere’in müzik işlerini yönetti ve onun özel orkestrasında görev aldı. Daha sonra da Kraliyet Müzik Akademisi’ne girdi ve 1733’ten başlayarak yaşamının sonuna değin opera alanında yapıt vermeyi sürdürdü. 1745’te Saray müzikçiliğine getirildi.
Ulusal müzik
Fransa’da İtalyan şan sistemine karşıt bir kutup olarak gelişip yayılan ulusal karakterdeki müzikli dram sanatının doğmasına yol açan bestecilerin öncüsü J.B. Lully’yle birlikte Rameau’dur. Büyük Fransız operasının kumcusu olarak kabul edilen bu iki besteciyle ileri bir düzeye varan Fransız vokal müziğinin özü, öncelikle Fransız dilinin özelliklerine ve metindeki anlama bağlıydı. Lully gibi Rameau da buradan yola çıkmıştı. Ama, Ra-meau’nun orkestralamasının karmaşıklığı, resitatif ve aryalarının etkileyici biçim zenginlikleriyle dolu olması, koronun dramatik etkiyi artırma aracı olarak kullanılması Lully’nin müziğine alışkın olanları şaşırttı, giderek karşısına aldı.Rameau’nun 1733 tarihli Hippolyte etAricie’ den başlayarak operalarında kullandığı armonik yeniliklerin en önemli destekçilerinden biri Voltaire oldu. Onunla işbirliğine girişerek kimi operalarının librettolarını yazdı. Bu işbirliğinden 1743 tarihli Laprincesse de Navarre(Navar Prensesi) ve Lem templede la glorie (Zafer Tapınağı) gibi operalar doğdu.
Opera savaşı
Rameau’nun art arda yazdığı bu lirik tragedyalar, şarkılı kahramanlık baleleri ve eğlenceli baleler, önceleri Di-derot’un Encyclopedie ‘si çevresinde birleşenRousseau, d’Alembert gibi yazarlarca da desteklendi. 1750’lerin ortalarında İtalyan güldürücü operası Opera buffa’mn yaygınlık kazanması ve ciddi operaya karşı savaş açması sonucu Encyclopedie çevresi de Rameau ve Lully’nin müziğini savunan bestecilere karşı çıktı. Guerre des bouf-fons (palyaçolarla savaş) adı verilen, iki opera anlayışının çatıştığı bu mücadele sırasında Rameau, İtalyan müziği yandaşlarının saldırısı karşısında iki kuramsal yapıt verdi: 1754’te yayımlanan Observations sur notreinstinct pour la musique (“Müzik İçgüdümüz Üzerine Gözlemler) ile Encyclopedie çevresine bir yanıt olan ve 1756’da yayımlanan Erreurs sur la musique dans /’ Encyclopedie. (“Ansiklopedi’de Müzik Konusundaki Yanlışlar”).
Müziğinin özellikleri
Çağdaşları Geç Barok dönemin büyük üçlüsü J.S.Bach, G.F. Hândel ve D.Scarlatti’nin yanında F.Couperin’le de birlikte anılan Rameau’nun müziği zarif, süslü, duygulu üslubu ve yoğun temalarıyla Rokoko müziğinin başlıca özelliklerini taşır. Fransız orkestrasına korno, klarnet gibi yeni çalgılar katan Rameau, operaları ve klavsen parçaları dışında, geleneksel din dışı kantatlar, füg biçimini kullandığı ses yönünden zengin motetler bestelemiştir. Rameau’nun tüm besteleri 1895’te 17 cilt halinde Camille Saint-Saens tarafından yayımlanmıştır.
Rameau’nun kuramsal yapıtları arasında ilki ve en ünlüsü olan Traite de l’harmonie aynı zamanda armoni biliminin de ilk temel kitabı kabul edilir. Armoninin kuram ve pratiğinin doğal ilkelerini bulmayı amaçlayan Rameau’nun kuramsal görüşlerinin önemi, akorların çevrilmesi kurallarını sağlamlaştırması ile belirir. Armoni bilimine yeni bir yön kazandıran bu görüşüyle Rameau ortak akor yoluyla üçlülerin temel bir bas üstünde üst üste gelmesi yöntemini sunmuş, baslara dayanarak akor ilerlemelerini geliştirmiştir. Sonraki yüzyıllarda armoni bilimi onun görüşleri temelinde yükselmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Opera: Hippolyte et Aricie, 1733; Castor et Pollux, 1737; Dardanus, 1739; La princesse de Navarre, 1745, (Navar Prensesi); Le temple de la glorie, 1745, (Zafer Tapınağı); Pygmalion, 1749; La naissance d’Osiris, 1754, (Osi-ris’in Doğuşu). Klavsen Müziği: Premier livre de pieces de clavecin, 1706, (Birinci Klavsen Parçalan Kitabı); Pieces de clavecin avec une methode pour la mecanique des doigts, 1724, (Parmakların Çalışması İçin Bir Yöntemle Klavsen Parçaları). KitapıTraite de l’harmonie reduite a sesprincipes naturels, 1722, (“Doğal İlkelere İndirgenmiş Armoninin İncelenmesi”); Nouveau systeme de musique theorique, 1726, (“Kuramsal Müziğin Yeni Düzeni”); Observations sur nötre instinct pour la musique, 1754, (“Müzik İçgüdümüz Üzerine Gözlemler”); Erreurs sur la musique dans l’Encyclopedie, 1756, (“Ansiklopedi’de Müzik Konusundaki Yanlışlar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi