SAINT-JUST, Louis de (1767-1794) Fransız siyaset adamı. 1789 Fransız Devrimi’nin radikal önderlerinden biri olarak Terör Dönemi’nde etkin bir rol oynamıştır.
Louis Antoine Leon de Saint-Just 20 Ağustos 1767’de Nievre’de Decize’de doğdu, 28 Temmuz 1794’te Paris’te öldü. Babası bir’süvari subayı, ileri görüşleriyle tanınan annesi ise varlıklı bir noterin kızıydı. Soissons’daki Oratoire tarikatına ait bir din okulunda öğrenim gördükten sonra ailesinin yerleştiği Blerancourt’a döndü. Eylül 1786’da aile servetinin bir bölümünü alarak Paris’e kaçtı. Kısa süren debdebeli bir yaşamın ardından annesi tarafından yakalatılarak bir ıslahevine kapatıldı. Nisan 1787’de buradan çıktıktan sonra Soissons savcılığında kâtiplik yapmaya başladı. Aynı dönemde Reims’te başladığı hukuk öğrenimini tamamlayarak Nisan 1788’de hukuk diplomasını aldı. 1789’da keskin bir toplumsal eleştiriyi içeren hiciv türünde yazılmış Organt adlı destansı şiir kitabını yayımladı.
1789 Fransız Devrimi’nin başlamasının ardından Temmuz sonunda Blerancourt’a dönüp kasabadaki belediye örgütünde sekreterlik ve yeni kurulmuş olan ulusal muhafız birliklerinde komutanlık görevlerini üstlendi. Bastille Kalesi’nin ele geçirilmesinin yıldönümü olan 14 Temmuz 1790’da ulusal muhafız komutanı olarak Paris’teki Federasyon Bayramı’na katıldı. Bu dönemde görüşlerine ve kişiliğine büyük bir hayranlık duyduğu Robespierre’le mektuplaşmaya başladı. Eylül 1791’de Yasama Meclisi’ne adaylığını koyduysa da yaşı tutmadığından seçilemedi. Aynı yılın sonunda yayımladığı Esprit de la revolution et de la constitution de France (“Devrimin Ruhu ve Fransa Anayasası Üzerine”) adlı kitabıyla Paris’te tanınmaya başladı. Eylül 1792’de Aisne’den katıldığı Ulusal Konvansiyon seçimlerini kazanarak Paris’e gitti.
Konvansiyon’da Robespierre’in önderlik ettiği radikal kanadın ateşli ve uzlaşmaz bir sözcüsü durumuna gelerek, Robespierre’le birlikte XVI. Louis’ nin yargılanarak giyotine gönderilmesi için Jironden-ler’e karşı (Girondins) yoğun bir mücadele yürüttü. 30 Mayıs 1793’te geniş yetkilere sahip bir yürütme organı niteliğinde olan Kamu Esenlik Komitesine üye seçildi. Jirondenler’in Haziran 1793’te iktidardan uzaklaştırılmasından sonra 11-24 Haziran 1793’te kabul edilen 1793 Anayasası’nın hazırlanmasında etkin bir rol oynadı. Ekim 1793’te hükümet temsilcisi olarak Avusturya ile savaşın kötüye gittiği Strasbourg’da bulunan Rhin ordusuna gönderildi. İzlediği kararlı tutumla devrimci yönetime karşı muhalefeti önleyerek bu cephede toparlanmayı sağladı. Daha sonra da iki kez aynı görevle Kuzey ordusuna gönderildi.
Şubat 1794’te Ulusal Konvansiyon başkanlığına seçilen Saint-Just, Şubat-Mart 1794’te karşıdevrimci soyluların mallarına el koyularak yoksul halka dağıtılmasını öngören Ventose Kararları’nın alınmasına ön ayak oldu. Robespierre’in sağ kolu olarak, 1794 ilkbaharında Hebert ve Danton’a karşı acımasız ve sert bir mücadele yürüttü. Koalisyon güçlerine karşı yürütülen savaşta Fransa lehine bir dönüm noktasını oluşturan 26 Haziran 1794 Fleurus çarpışmasının kazanılmasında önemli katkısı oldu. Jakoben iktidarı içinde bölünmelerin keskinleşmesi üzerine 27 Temmuz (9Thermidor) 1794’te Konvansiyon’a sunmak için Robespierre’in muhaliflerini mahkûm etmeyi amaçlayan bir rapor hazırladı. Ancak konuşması kesilerek tutuklandı. Ertesi gece diğer Jakoben önderlerle birlikte Paris Komünü üyelerince hapishaneden kaçınldıysa da, sığındığı Hotel de Ville’de yakalanıp yargılanmaksızm giyotinle idam edildi.
Kimi çevreler tarafından zalim bir terörcü olarak nitelendirilmekle birlikte, yetenekleri ve yakışıklılığı nedeniyle “devrimin başmeleği” olarak da adlandırılan Saint-Just’ün siyasal ve toplumsal görüşleri, ölümünden sonra yayımlanan Fragments sur les institutions republicaines (“Cumhuriyetçi Kurumlar Üzerine Görüşler”) adlı kitabında özlü ve çarpıcı bir biçimde işlenmiştir. Saint-Just bu kitapta daha çok taşra eyaletlerinde gözlemlediği kırsal komün geleneğine dayalı ütopik ve eşitlikçi bir düzeni savunarak 1793 Anayasası’nın da ilerisinde radikal öneriler geliştirmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Organt, 1789; Esprit de la revolution et de la constitutıon de France, 1791, (“Devrimin Ruhu ve Fransa Anayasası Üzerine”); Fragments sur les institutions republicaines, (ö.s.), 1800, (“Cumhuriyetçi Kurumlar Üzerine Görüşler”); Oeuvres completes, (ö.s.), C.Vellay (yay.), 1908, (“Toplu Yapıtlar”); Discours et rapports, (ö.s.), A.Soboul (yay.), 1957, (“Söylevler ve Raporlar”).
• KAYNAKLAR: G.Bruun, Saint-Just: Apostle of Terror, 1932; E.N. Curtis, Saint-Just: Colleague of Robespierre, 1935; A.Ollivier, Saint-Just et la force des choses, 1954.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi