RAVEL, Maurice (1875-1937)
Fransız, besteci. Belirli bir müzik akımına bağlanmamış, yapıtlarında Iz-lenimcilik’le (Empresyonizm) 18. yy Fransız müziğini bağdaştırmıştır.
7 Mart 1875’te Ispanya’ya yakın bir Bask bölgesi olan Saint-Jean-de-Luz yakınlanndaki Ciboure’da doğdu, 28 Aralık 1937’de Paris’te öldü. Babası İsviçre asıllı, annesi Basklı’ydı. Ravel doğduktan hemen sonra aile Paris’e göç etti. Küçük yaşlarda müzik yeteneği belirginleşince Ravel, çeşitli öğretmenlerden piyano ve armoni dersleri aldı. 1889’da Paris Konservatuvarı’na girdi. 1905’e değin kaldığı bu okulda Emile Pessard’dan armoni, Andre Gedalge’den kontrpuan ve Gabriel Faure’den beste dersleri aldı. Bu dönemde içlerinde Pavane pour une infante defunte (Ölü Bir Prenses İçin Pavan), piyano için Sonatine ve Yaylı Sazlar Dörtlüsü de olan bazı ünlü yapıtlarını besteledi. Bütün bu yapıtlar, onun daha yirmi yaşlarında tam bir olgunluğa eriştiğini gösterir. İlk yapıtları olgunluk açısından sonraki yapıtlarıyla pek az farklılık gösteren sayılı bestecilerden biridir.
Ravel konservatuvar yıllarında dört kez girdiği Roma Ödülü yanşmalanndan birinde ikincilik ödülü aldı. Başka yarışmalarda ise, aşın tutucu seçici kurulun yapıtlarını “fazla ilerici” bularak hiçbir derece vermemesi müzik çevrelerinde büyük tartışmalara yol açtı. Bunun sonucu konservatuvar müdürü Theodore Dubois istifaya zorlandı ve yerine Gabriel Faure geçti.
Ravel art arda verdiği, ince işçiliğiyle hemen hemen hepsi kusursuz nitelikteki yapıtlarıyla kendini müzik dünyasına kabul ettirdi. Oda müziği ve orkestra yapıtlarının yanı sıra yazdığı L’heure espagnole (Ispanyol Saati) adlı tek perdelik operası 1911’de Paris’te Opera -Comique’te sahnelendi. Gene bu dönemde Diaghilev’in ısmarlaması üzerine ünlü Rus Baleleri topluluğu için yazdığı Daphnis et Chloe (Dafni ve Khloe) balesi onun başyapıtlarından sayılır.
I.Dünya Savaşı yıllarında bir süre cephede şoför olarak görev yapan Ravel, bünyesinin zayıflığı nedeniyle 1917’de ordudan ayrıldı. Paris yakınlarında Rambouillet Ormanı’nda Montfort-L’Amaury’de birkaç dostuyla birlikte yan münzevi bir yaşam sürmeye başladı. 1924’te yazar G. Colette’in librettosu üstüne bestelediği L’enfarıt et les sortileges (Çocuk ve Büyücüler) bale-operası çağdaş lirik sahne yapıtlarının en önemlileri arasındadır. 1928’de balerin Ida Rubinstein’ın (1880-1960) isteği üzerine ünlü Bolero’yu besteledi. 1931’de yazdığı iki piyano konçertosundan birini, I.Dünya Savaşı’nda sağ kolunu yitiren Paul Wittgenstein için yalnız sol elle çalınacak biçimde düzenledi. 1933’te geçirdiği beyin kanaması nedeniyle sağlığı gittikçe bozuldu, 1937’de yapılan başarısız bir beyin ameliyatı sonucu öldü.
Müziğinin niteliği
Debussy ile birlikte izlenimci müziğin en büyük ustalarından sayılan Ravel, herhangi bir müzik akımına bütünüyle bağlı kalmamış, benimsediği her tarzda ustalığını göstermiştir. Bestelerinde kişisel duygulann anlatımından çok, nesnellik kaygısı ağır basar. Gençlik yıllarında Fransız müzikçileri arasında yaygın Wagner etkisinden kendini uzak tutarak orkestra yapıtlarında Rimski-Korsakof, piyâno yapıtlarında Liszt etkisini sürdürmüştür. Müzik anlayışında Debussy’nin açtığı yolu izlemekle birlikte onunla aralarında bazı önemli ayrılıklar da bulunur. Ravel, Debussy gibi, klasik ve geleneksel tonalitenin bağlı olduğu temel ilkeleri sarsacak değişikliklere hiçbir zaman başvurmamıştır. Günün alışılagelmiş armoni ve biçimlerini uygulamıştır. Bu nedenle Rameau, Couperin, D.Scarlatti gibi klavsencilerin üsluplarına ve tekniklerine yönelerek katı bir akademiciliği benzersiz bir biçimde cesur yeniliklerle bağdaştırmıştır. Aynca halk danslannı oluşturan ritimlerin etkisinden de yararlanarak müziğinde ateşli melodik cümlelere yer vermiştir. Onun müziğine özgü bazı melodi tipleri Frigya, Dor ya da Uzakdoğu’nun pentaton (beşton) makam biçimlerinden alınma özellikler gösterir.
Piyano müziği
Ravel’in piyâno müziği, îzlenimcilik’ten ve eski ustalardan aldığı etkileri açıkça gösterir. Genç yaşının ürünü olan Sonatine’de Klasik dönem öncesi klavsen ve lavta müziğinin özelliklerinden yararlanmıştır. Miroirs (Aynalar) ise senfonik şiir biçiminde yazılmış beş bölümlü bir piyano parçasıdır ve Ravel’in izlenimci yanım sergiler. 1908 tarihli Gaspard de la nuit de (Gecenin Gaspard’ı) senfonik şiir biçiminde yazılmıştır ama bu kez Romantizm’den açık etkiler taşır. 1917’de yazdığı Le tombeau de Couperin’de (Couperin’in Mezarı) Ravel yeniden eski Fransız müziğinin geleneğinden yararlanmıştır.
Orkestra müziği
Günümüzde daha çok iki orkestra süiti biçiminde dinlenen Dafni ile Khloe bale müziği genel olarak bir senfoni havası taşımaktadır. Ravel 1920 tarihli La valse (Vals) koreografik şiiriyle Viyana valslerinin havasım, izlenimci orkestra yazısının en kalıcı örneklerinden biri olarak vermiştir. Bolero’da ise aym ritmin, akorun ve tek bir melodinin çeşitli çalgılardan çalgı gruplarına geçmesi, sonra da şiddetli bir ses gücüyle tüm orkestrayı kavrayarak dinleyicide elektrikli bir etki bırakacak biçimde bitmesi, onun müzik dilindeki gözüpekliğini gösterir. Caz müziğine de ilgi gösteren Ravel, iki piyano konçertosunda da bu türün ritmik öğelerinden yararlanmıştır. 1927 tarihli Keman ve Piyano için Sonat’inin da bir bölümü blues tarzında yazılmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Opera: L’heure espagnole, 1911, (İspanyol Saati); L’enfant et les sortileges, 1925, (Çocuk ve Büyücüler”). Bale: Dafni ile Khloe 1912; La valse, 1920, (Vals); Bolero, 1928. Orkestra Müziği: Pavane pour une infante defunte, 1899, (Ölü Bir Prenses İçin Pavanl; Rapso-die espagnole, 1907, (İspanyol Rapsodisi); Keman ve Orkestra için Çigan, 1924; Piyano Konçertosu, 1931; Sol El İçin Piyano Konçertosu, 1931. Oda Müziği: Yaylı Sazlar Dörtlüsü, 1903; Keman, Viyolonsel ve Piyano için Üçlü, 1914; Keman ve Piyano için Sonat, 1927. Piyano Müziği: Jeux d’eau, 1901, (Su Oyunları); Miroirs, 1905, (Aynalar); Sonatine, 1905; Gaspard de la nuit, 1908, (Gecenin Gaspard’ı); Le tombeau de Couperin, 1917, (Couperin’in Mezarı): Valses, nobles et sentimentales, 1911, (Soylu ve Duygulu Valsler). Şarkı Dizileri: Sheherazade, 1903, (Şehrazat); Chansons madecasses, 1926, (Madagaskar Şarkıları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi