ROSSELLINI, Roberto (1906-1977) İtalyan sinema yönetmeni. Yeni Gerçekçilik akımının kurucularından ve savaş sonrası İtalyan sinamasının en önemli adlarındandır.
6 Mayıs 1906’da Roma’da doğdu, Haziran 1977’de öldü. Küçük yaşta mekanik aletlerle ilgilenmeye başladı ve bir sürü küçük buluş yaptı. Aynı zamanda sinemaya da ilgi duyuyordu, sinema salonlarında saatlerce film izliyordu. Çok sonraları, kendi filmlerinde kullandığı bazı yeni alıcılar, mercekler ve aydınlatma aygıtları geliştirerek bu iki merakını birleştirecekti.
Sinemaya bir amatör olarak, Roma yakınlarındaki villalarının bir odasını stüdyoya çevirerek başladı. 1938’de burada yaptığı kısa film Prelüde d l’apres midi d’un faune (“Bir Faun’un Öğleden Sonrasında Prelüd”) sansür tarafından yasaklandı. Ancak faşist rejim, varlıklı ailelerin çocuklarını ulusal film endüstrisine çekmeye çalışıyordu. Rossellini’den bir propaganda filminin senaryosuna katılması istendi. Daha sonra bir hastane gemisi üstüne belgesel bir film yapmakla görevlendirildi. Bu amaçla başladığı çalışmanın sonunda, 1941’de La nave bianca (“Beyaz Gemi”) adlı uzun dramatik film ortaya çıktı. Rossellini Müttefikler’in İtalya’yı işgal etmesinden önce rejim için iki film daha yaptı.
Yeni Gerçekçilik
Savaş sonrasında Rossellini, Gerçekçilik Yeni akımının önder yönetmeni olarak uluslararası alanda adını duyurdu. II.Dünya Savaşı üstüne yaptığı üçlemenin filmleri bu akımın tüm özelliklerini taşıyordu. Bunlardan Roma citta aperta (“Roma Açık Şehir”) belirli ölçüde gerçek olaylara dayanıyordu, savaşın yıkıntıları içindeki Roma sokaklarında çekilmişti ve çokluk belgesel görüntülerden oluşuyordu.
Filmin asıl başarısı, bu belgesellikle, komünist bir direniş önderine Gestapo ajanlarının işkence etmesi çevresinde gelişen kurmaca öyküyü birleştirerek, Avrupa’yı saran savaş atmosferini bütün gerçekliğiyle vermesinden kaynaklanıyordu.
İkinci film, 1946 tarihli Paisâ (“Köylü”) altı ayrı bölümden oluşuyordu ve kurtaran Amerikalılar’la kurtarılan İtalyanlar arasındaki ilişkileri ‘ işliyordu.
Üçlemenin son filmi Germania anno Zero (“Almanya Sıfır Yılı”) ise Nazi ideolojisiyle doldurulmuş Berlinli bir gencin önce babasını, sonra kendini öldürmesi çevresinde Nasyonal Sosyalizm’in çürümüşlüğünü sergiliyordu. 1948’de Rossellini’nin iki bölümlük L’amore (“Aşk”) adlı filmiyle Yeni Gerçekçilik’ten uzaklaşmaya başladığı görüldü.
Bergman dönemi
1950’lerin başlarında İsveç asıllı oyuncu Ingrid Bergman’la evlendi. Ancak bu evlilik yürümedi. Ayrıca Rossellini-Bergman işbirliğinin ürünü filmler de hem ticaret, hem de sanat bakımından başarı kazanamadı. Yalnız yıllar sonra Viaggio in Italia (“İtalya’da Yolculuk”) bazı eleştirmenlerce sinemanın en iyi filmleri arasına sokulacaktı. Bu dönemde Bergman’la çektiği en tanınmış filmi, 1949’da gösterime çıkarıldığında tam bir başarısızlığa uğrayan Stromboli oldu. 1958’de yaptığı uzun belgesel India da (“Hindistan”) beklenen başarıyı sağlayamadı.
Son filmleri
Rossellini ancak 1959’da, II.Dünya Savaşı sırasında geçen gerçek bir olaya dayanarak çektiği II Generale delle Rovere adlı filmiyle eski saygınlığına kavuşabildi. 1960’larda İtalyan televizyonu için filmler yapmaya başladı. Bunlardan La prise de pouvo’ır par Louıs XIV (“14.Louis’nin İktidara Gelişi”) uluslararası ilgi gördü. Rossellini ayrıca başkaları tarafından yönetilen birçok filmde danışmanlık yaptı, opera ve tiyatro oyunları yönetti. ABD’de Yale ve Houston’daki Rice üniversitelerinde film yönetimi üstüne dersler verdi.
Rossellini’nin filmlerinin çoğunun müziğini ünlü bir besteci olan kardeşi Renzo Rossellini yapmıştır. Bergman’la evliliğinden doğan ikiz kızlarından Isabella Rossellini ise 1976’da sinema oyunculuğuna başlamıştır.
Gerçekliği derinlemesine yakalayan ve bunu fantastik öğelerle birleştiren üslubuyla Rossellini, sinema tarihinin temel taşlarından birini oluşturmuştur. Sinemada en önemli anlatım öğesinin ritim olduğunu savunmuş, senaryoya bağlı kalmadan, anlık esinlere güvenerek çalışmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Daphne, 1936, (“Daphne”); Prelüde d l’apres-midi dün faune, 1938, (“Bir Faun’un Öğleden Sonrasında Prelüd”); La nave bianca, 1941, (“Beyaz Gemi”); Roma cittâ aperta, 1945, (“Roma Açık Şehir”); Paisd, 1946, (“Köylü”); Germania anno zero, 1947, (“Almanya Sıfır Yılı”); L’amore, 1948, (“Aşk”); Stromboli 1949, (“Stromboli”); Les sept peches capitaux, 1952, (“Yedi Büyük Günah”); Europa ’51, 1952, (“Avrupa ’51 ”);Dov’e la libertâ, 1953, (“Özgürlük Nerede ?”); Viaggio in Italia, 1953, (“İtalya’da Yolculuk”); Giovanna d’Arco al rogo, 1954, (“Jan Dark Yakılırken”); Lapama, 1954, (“Korku”); India, 1958, (“Hindistan”); Viva l’Italia, 1960, (“Yaşasın İtalya”); II Generale della Rovere, 1959; Vanina Vanini, 1961, (“Hain”); Les caribiniers, 1963, (“Askerler”); La prise de pouvoir par Lou’ıs XIV, 1966, (“14.Louis’nin İktidara Gelişi”); Socrate, 1970; Anno uno, 1977, (“Bir Yılı”); II Messia, 1978, (“Mesih”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi