ROSCHER, Wilhelm (1817-1894) Alman iktisatçı ve iktisat tarihçisi. Tarihçi Okul’un kurucularındandır.
Wilhelm Georg Friedrich Roscher 21 Ekim 1817’de Hannover’de doğdu, 4 Fdaziran 1894’te Leipzig’de öldü. Yüksek bürokratlar yetiştirmiş olan bir aileden geliyordu. Göttingen ve Berlin üniversitelerinde tarih öğrenimi gördü. Daha sonra Göttingen Üniversitesi’nde öğretim üyesi, 1843’te aynı kurumda profesör oldu. 1848’de Leipzig Üniversitesi’ne geçti. Alman Tarihçi Okulu’nun kuruluşu Roscher’in 1843’te profesörlük tezi olarak yayımlanan Grundriss zu Vorlesungen über die Staastwirtschaft nacb ıgeschichtlicber Methode (“Tarihsel Yönteme Göre Politik İktisat Üzerine Derslerin Anahatları”) adlı çalışmasına bağlanır. Roscher görüşlerini, derslerine devam ettiği Böckh, Karl Ritter ve tarihçi Ranke’nin etkileri altında geliştirmiştir. Ranke’nin nesnelciliğini benimseyen Roscher, iktisadi gelişmeyi geniş kapsamlı, “fizyolojik” nitelikte bir olay olarak görmüş ve sorunların çözülebilmesi için istatistiksel bilgi birikiminin öncelik taşıdığına inanmıştır. Klasik iktisadın yasalarını benimseyen Roscher, bunları tarihsel ve sayısal verilerle tamamlaya çalışmıştır.
System der Volksıvirtschaft (“Politik İktisadın Sistemi”) başlığını taşıyan 5 ciltlik çalışmasında iktisadi çözümlemesini tarihsel bir bakış açısından yapmış, “Ulusal Ekonomi”yi incelerken yedi temel konu üstünde durulması gerektiğini savunmuştur: Din, dil, sanat, bilim, hukuk, devlet ve iktisat. Ona göre nasıl ki insan vücudunun hareketi, sinir sisteminin işleyişi bilinmeden anlaşılamazsa, bir organik bütün olan ulusal ekonomiler de parçaların en büyüğü olan ve tüm diğer parçalar üstünde etkisi olan devleti incelemeden anlaşılamaz. Kişilerin bireysel davranışlarını yöneten ilkelerin bilinmesiyle yetinilmemeli kişilerin ancak küçük bir birimi oldukları bütünün, doğal hareket yasaları bilinmelidir. Bu bütün, sürekli evrim halinde birçok aşamalardan geçerek, ilkel biçimlerden daha olgun ve gelişkin biçim ve kurumlara geçen toplumdur.
Roscher, görüşleri, geniş tarihsel kültürü ve kullandığı tarihsel verilerle hem iktisat tarihinin, hem de sosyolojinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Yetiştirdiği birçok Amerikan iktisat tarihçisi daha sonra Amerikan Kurumsal Tarih Okulu’nu kurmuştur. Roscher, ayrıca uluslararası ticaret ve sömürgecilik politikalarının çeşitli yönlerini incelemiş, sanayiin coğrafi dağılımı konusunda makaleler yazmış, kapitalizmin devresel buhranları üstünde çalışmıştır. Say’ın Mahreçler Yasası’na ilk önemli açılımları getirenlerden biri de Roscher’dir. 1849’da yayımlanan “Zur Lehre von der Absatzkrisen”(“İktisadiBunalımÖğretisiÜzerine”) adlı makalesinde bu yasanın ancak ilkel bir takas ekonomisinde geçerli olabileceğini ileri sürmüştür. Eksik tüketim olgusunun buhranlara neden olabileceğini düşünen Roscher’e göre, tasarruflar, ancak işgücü, mal ve hizmet talebinin artmakta olduğu bir durumda yarar sağlar. Ona göre iktisatçılar bireysel çıkarlarla ulusal çıkarlar arasındaki çelişkileri sık sık görmezden gelmektedir.
Roscher, 1872’de Alman Birliği’nin sağlanmasından sonra kurulan Verein für Sozialpolitik’in (Sosyal Politika Derneği) üyesi olmuştur. Birçok öğretim üyesi ve araştırmacıyı barındıran bu birlik, Alman sanayiinin gelişimi sırasında işçilerin çalışma koşulları, sosyal güvenlik ve iş yasaları, çalışma saatleri gibi somut sorunlara ilişkin reform önerilerinde bulunan bir baskı grubu oluşturmuştur. Doğrudan siyasi akımlara karışmadan reform önerileri yapan birliğin üyelerine “Kürsü Sosyalistleri” de denmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Grundriss zu Vorlesungen Über die Staatsıvirtsckaft nach geschichtlicher Methode, 1843, (“Tarihsel Yönteme Göre Politik iktisat Üzerine Derslerin Ana Hatları”); System der Volksıvirtschaft, 5 cilt, 1854-1894, (“Politik İktisadın Sistemi”); Kolonien, Kolonialpolitik und Aussvanderung, 1856, (“Sömürgeler, Sömürge Politikası ve Göç”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi