HULVÎ CEMALEDDİN (1574-1654) Osmanlı mutasavvıfı. Halveti tarikatı büyüklerinin yaşamöykülerini anlatan bir kitap yazmıştır.
Cemaleddin Mahmud Hulvî, İstanbul’da doğdu, aynı kentte öldü. Saray helvacıbaşılarından Ahmed Ağa’nın oğludur. Çocuk yaşta babası ile birlikte Hac’a gitti. Dönüşünde baba mesleği olan helvacılıkla uğraştı. Bundan ötürü Hulvî mahlasını aldı. Daha sonra devlet hizmetine girdi. Sipahi sınıfına ayrılıp Divan-ı Hümayun çavuşu oldu. Kendisine zeamet verildi.
Kocamustafapaşa’da Sünbüliye tekkesi şeyhi Haşan Zarifi Efendi’ye bağlandı, ondan icazet aldı. 1599’da Avusturya seferine katılmadığı için zeameti geri alındı. 1601’de görevinden ayrılıp kendisini tasavvufa verdi.
1619’da ikinci kez Hac’a gitti. Dönüşte Mısır’a uğradı. Burada Gülşeni şeyhi Necmeddin Haşan Efendi’nin yanında kaldı. İstanbul’da Şehremini’nde kendi adıyla anılan tekkede yaşamının sonuna değin şeyhlik yaptı.
Hulvî, Halveti tarikati büyüklerinin yaşamöykülerini anlatan Lemezat-ı Hulviyye ez Lemehat-ı Ulviyye adlı yapıtıyla tanınır. Ayrıca kaynaklarda Divan ’ı ile Gülşen-i Raz. şerhinin çevirisi olan Camı ü Dilnüvaz adlı yapıtları olduğundan da söz edilir.
• YAPITLAR (başlıca): Lemezat-ı Hulviyye ez Lemehat-ı Ulviyye, (İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Türkçe yazmalar No. 1894); Lemezat-ı Hulviyye ez Lemehat-ı Ulviyye, M.S.Tayşi (yay.), 2 cilt, 1980, (“Ağız Tadı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi