HSÜN TZU (ykş. İÖ 298-235) Çinli filozof. Önemli bir Konfüçyüsçü olarak insan doğasının özünde kötü olduğu görüşünü savunmuştur.
Chao Devleti’nde doğan Hsün Tzu’nun yaşamı üzerine bilgiler tarihçi Ssuma Şien’in notlarından derlenmiştir ve kesinlik taşımaz. Çin’de devletlerin çözüldüğü karmaşa çağında yaşayan Hsün Tzu, 50 yaşında Çin’in önemli eğitim odaklarından Şi’ye geçmiş, burada İÖ 386’dan beri yönetimi elinde tutan ailenin kurduğu Çi Sia Akademisi’nde ders vermeye başlamıştır. Ancak Şin Devleti’yle ilişkileri yüzünden, Şi Devleti’yle arası bozulunca, Hsün Tzu, Şu Devleti’ ne gitmiş,Çun-Şen beyi onu Lan-Ling ilinin valiliğiyle görevlendirilmiştir. İÖ 238’de Çun-Şen beyinin öldürülmesi üzerine görevden alınınca bu kentte bir okul kuran Hsün Tzu’nun en önemli öğrencileri Han Fei Tseu ve ilerde Şi başbakanlığına getirilecek olan Li su’ydu.
Hsün Tzu, 32 metinden oluşan ve doğa, insan, hükümet, eğitim, ruhbilim ve mantık gibi konuları içeren bir yapıt bırakmıştır. Bu yapıtta, kendisini Konfüçyüsçü olarak tanımlamakla birlikte, bu öğretiye eleştiriler getirdiği görülür.
Hsün Tzu, uyumlu bir doğa kuramı geliştirmiştir. Gökyüzü ülkesini (T’ien) geleneksel düşüncedeki gibi ahlak ilkesi ya da tanrısal bir varlık olarak tanımlamakla birlikte, öğrencilerinden onu bir tapınma nesnesi biçiminde görmemelerini ister. Ona göre gökyüzü ülkesi, insan duyularının dışında bulunan, doğa görüngülerinin bütünüdür. Bütün görüngüler, olumlu güç yang ile olumsuz güç yin arasındaki karşılıklı ilişkiden doğarak gelişir. İnsanın bilgeliği ise, tanrısal yardımı gereksinmeksizin kendi işlerini yürütebilmekten kaynaklanır.
İnsan, duyu verileri aracılığıyla bilgiye ulaşır. Deney verilerini değerlendirerek de doğru ve kavrayıcı düşünceye varır.
Hsün Tzu, Konfüçyüs’ün eğitimin amacı, – bireyin önemi, yetkin olana varış görüşlerine katılmakla birlikte, kimi konularda ondan ayrılır. İnsan doğasının özünde iyi olduğunu söyleyen Mencius’a karşı çıkarak, insanın özünde kötü olduğunu, ancak çalışma ve ahlak eğitimiyle iyiliğe ulaşabileceğini savunur. Müzik ve dinsel törenleri insanı eğitici öğeler olarak görür. Boş inanlann karşısında yer alır. Ancak o da her Konfüçyüsçü gibi, sokaktaki sıradan insanın bilge olma gizilgücünü taşıdığına inanır. Hsün Tzu’nun görüşleri, kendisinden değişik savlar öne süren Han Fei Tseu gibi hukukçulara esin kaynağı olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): The Works of Hsüntze (der. H.H.Dubs), 1928; “Hsün Tzu on Terminology”, (der. Y.P.Mai), Philosophy East and West, 1,2, 1951.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi