İBNÜ’L-MU’TEZ (861-908) Arap Divan şairi. İslam edebiyatında ilk kez edebi sanatları anlatan bir kitap yazmıştır.
Bağdat’ta doğdu, 29 Aralık 908’de aynı kentte öldü. Asıl adı Abdullah’tır. Abbasi Halifesi el-Mu’tez’in (866-869) cariyesinden olan çocuğudur. Genç yaşta nahiv (sözdizimi) bilginlerinden Sa’leb ile el-Müberrad’dan Arap dili ve edebiyatı dersleri aldı. Samarra’ya gelen bedevi Araplar’la sık sık konuşarak bol malzeme topladı. Amcasının oğlu Halife el-Mu’tezid’in (892-902) sarayında dönemin bilginleri ve şairleri ile tanıştı.
908’de halife olan el-Muktedir, ülkenin yönetimi ile pek ilgilenmedi. Durumdan hoşnut olmayanlar İbnü’l-Mu’tez’i el-Murtaza adı ile halife ilan ettiler. Ancak halifelikte bir gün kalabildi. Ertesi gün boğularak öldürüldü.
Ibnü’l-Mu’tez, Abbasi döneminin önde gelen şairlerindendir. Yirmi bölüme ayrılan Divan’mdaki şiirler yalın ve açık bir üslupla yazılmıştır. Şarap ve av konulu şiirlerinin yanında, zevklerin geçiciliği, zamanın geçişi, servetin değersizliği, ölüm gibi temaları işlemiştir. Kendi döneminde yaşamış Abbasi halifeleri ilk yüksek düzeydeki görevlilerin yaşamöyküleri-ni Tabakâtü’ş-Şu’arâiT- Muhdesîn, adlı yapıtında toplamıştır. Edebi sanatları anlatan KitabüT-Bedi ile üne kavuşmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Kitabü’l-Bedî, (ö.s.), I. Kratc-hkovsky (yay.), 1935; Tabakâtü’ş-Şu’arâi’l-Muhdesîn, (ö.s.), Abbas ikbal (yay), 1939; Der Diwan des ’Abdallah ibn al-Mu’tazz, (ö.s.), B. Lewin (yay), 1945.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi