İŞAYA (İÖ 8.yy) İbrani peygamberi. Tevrat’ta bir bölüm onun adını taşır.
İbrani dilinde İsaiah olan adı, “Tanrı kurtuluştur” anlamına gelir. İÖ 8.yy’da, İsrailoğulları kralları Uzziya, Yotam, Ahaz ve Hizkiya döneminde yaşamış olduğu söylenir. Babası Amots’un adı peygamber Amos ile karıştırılır. Bu yüzden peygamber soyundan geldiği, krallarla yakın ilişkisi nedeniyle de soylu bir kişi olduğu ileri sürülmüştür. Kendisiyle iigili bilinen en eski tarih, Uzziya’nm öldüğü İÖ 740 yılıdır. Bu yıl Tanrı (Yahova), İşaya’ya peygamberlik görevi verir. İşaya’mn sonraki yaşamı, İsrailoğulları’nı Tanrı yoluna çekmek, kralları uyarmakla geçer. Hizkiya ölümcül bir hastalığa yakalandığında, iyileşeceğini haber vermiştir. Hizkiya’nın İÖ 693’te ölümünden sonra da yaşadığı, 80 yaşında öldüğü sanılmaktadır.
İşaya, Tanrı’nın kendi kavmi olan İsrailoğulları’ nın yoldan çıkması üzerine, onları büyük bir yıkımla cezalandıracağını haber vererek kralları uyarır. Gerçekte de o dönemde, Asur Kralı III.Tiglath-pileser Kudüs’ü almak istemekte ve İsrailoğulları için büyük tehlike oluşturmaktaydı. İşaya, krallara Tanrı’dan başka destek aramamalarını, kavmin Tanrı’nm buyruğuna girmesini öğütler. Ancak İşaya’nın görüşleri benimsenmez. İşaya, bu dünya devletinin günün birinde yıkılıp Tanrı’nın doğruluğa, erdeme ve güzelliğe dayalı kendi devletini kuracağını, onun başına geçeceğini de bildirmiştir.
Tevrat’ta İşaya’nın adını taşıyan 66 baplık bir kitap vardır. Kimileri bunun bir bölümünü ikinci bir İşaya’mn yazdığını, kimi kaynaklar da üçüncü bir İşaya olduğunu ileri sürerler. Bu üç İşaya’nın nasıl bir araya geldiği açıklanamamaktadır. Bu savlara karşın, kitap, kendi içinde tutarlıdır. Peygamber Amos gibi İsrailoğulları kavminin kutsal bir kavim olduğunu, bu yüzden başka kavimlerle karışmaması gerektiğini savunan, yeni bir tektanrıcı ahlak anlayışı geliştirmeye çalışan İşaya, döneminde pek saygınlık görmemesine karşın, bugün, İbrani dininin büyük peygamberlerinden sayılır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi