INGEN-HOUSZ, Jan (1730-1799) Hollandalı tıp ve biyoloji bilgini. Bitkilerdeki fotosentez sürecini açıklamıştır.
8 Aralık 1730’da Breda’da doğdu, 7 Eylül 1799’da İngiltere’nin Wiltshire bölgesinde, Calne yakınlarındaki Bowood Park’ta öldü. Çoğu kaynaklarda tiresiz yazılan adını kendisi Ingen-Housz biçiminde kullanmıştır. 1753’te Belçika’daki Louvain Üniversitesi’nden diplomasını alıp, Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nde bir yıl kadar tıp, anatomi, kimya ve fizik öğrenimi gördükten sonra Breda’da hekim olarak çalışmaya başladı. 1765’te İngiltere’ye gitti ve Londra’da bir yandan hekimlik yaparken, bir yandan da fizikle, özellikle elektrik ve optikle ilgilenerek önemli çalışmalar yaptı. O yıllarda, Jenner’in çiçek aşısını geliştirmesinden otuz yıl kadar önce, canlı çiçek virüsünü deri altına şırıngayla vererek bu hastalığa karşı önemli bir savunma yöntemi geliştiren Ingen-Housz, 1768’de gittiği Viyana’da krallık ailesine çiçek aşısını başarıyla uyguladığı için saray hekimliğine getirildi. 1769’da Londra’daki Royal Society’ nin üyeliğine seçildi. 1771’den sonra birçok Avrupa ülkesini dolaşarak bilim adamlarıyla tanıştı, çalışmalarını ve yaşamının geri kalan yıllarını İngiltere, Avusturya, Fransa ve Hollanda’da sürdürdü.
Gazlar üzerinde çalışırken, özellikle havanın oksijenini ayırmayı denerken, yeşil bitkilerin oksijen çıkararak havayı temizlediğini ilk farkeden Priestley olmuştu. Ancak, bitkilerdeki solunum ve fotosentez olayının ilk bilimsel açıklamasını yapan ve 1779’da araştırmalarının sonuçlarını yayımlayarak bu olayı bilim dünyasına duyuran Ingen-Housz’dır. Bitkilerin ancak Güneş ışığında havayı temizlediğini, üstelik ışıklı ortamda bile havadaki karbon dioksiti soluyarak oksijen verme özelliğinin yalnızca yeşil bitkilere özgü olduğunu ve karanlıkta bu bitkilerin oksijen alıp karbon dioksit vererek havayı kirlettiğini açıklayan Ingen-Housz, böylelikle, sonradan fotosentez diye adlandırılacak olan sürecin temel ilkelerini ortaya koymuştu. Kısa sürede birçok dile çevrilen bu yapıtıyla adını duyuran, sonraki çalışmalarıyla da bitki fizyolojisine katkıda bulunan Ingen-Housz’ın fiziğe duyduğu derin ilginin ürünleri de, 1766’da yaptığı statik elektrik üreten bir araç ve 1789’da metal çubuklardaki ısı iletkenliğinin ilk nicel ölçümleridir.
• YAPITLAR (başlıca): Experiments upön Vegetables, Discovering Their Great Power of Purifying the Common Air in the Sunshine and oflnjuringit in the Shade and at Night, 1779, (“Bitkilerin Güneş Işığında Havayı Temizlemeye, Geceleyin ve Gölgede Kirletmeye Yönelik Büyük Güçlerini Ortaya Koyan Denemeler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi