HUNYADI JANOS (1388-1456) Macar, komutan. Osmanlı ilerlemesini durdurmaya çalışmıştır.
Doğum yeri bilinmemektedir. 11 Ağustos 1456’da Belgrad yakınlarında öldü. Babası Vajk, Eflak’tan Macaristan’a göç ederek kral Sigismund’un hizmetine girmişti. Ailenin adı, Vajk’a verilen Vajda-Hunyad kalesinden gelir. Janos henüz gençliğinde Macar sarayına girdi. Kral Sigismund’un dış ülkelere yaptığı gezilere katıldı. Koyu bir Katolik olarak yetiştirildi.
Kral Albert 1439’da Osmanlı ilerlemesini durdurmak ümidi ile, Hunyadı Janos’u Szöreny komutanı yaptı. Ancak aynı yıl Albert’in ölümü üzerine Macar tahtı boş kalınca, dul kraliçe, oğlu küçük Ladislas’ı kral ilan etti. Hunyadı’nın başında bulunduğu bir grup ise, askeri yeteneği olan bir krala gereksinim olduğunu ileri sürdüler. Bu grup Macar tacını, Polonya Kralı Vladislas’a sundu. Vladislas 1440’ta Hunyadı Janos’u Transilvanya voyvodalığına ve Belgrad komutanlığına atadı. İç çekişmelerden uzak kalan Hunyadı, sınırı güçlendirmeye çalıştı.
1442 ilkbaharında, Mezid Bey komutasındaki bir Osmanlı ordusu Transilvanya’ya girdi. Hunyadı, yenilerek kaçmak zorunda kaldı. Nagyszeben’i (Her-manştad) kuşatan Türkler’e karşı yeniden asker topladı. Mezid Bey Nagyszeben’de yenilerek öldürüldü. Bu çarpışmanın sonucunda, Eflak voyvodası, Osman-lı egemenliğini tanımayarak, Macarlar’la bağlaşma yaptı. Eflak’ın Macar egemenliğini kabul etmesi üzerine, II.Murad Macaristan üzerine yeni bir ordu gönderdi. 1442 yazında, Hunyadı Janos bu kuvvetleri, Karânsebes’te (Vazağ) yendi.
Bu zaferler, Avrupalılar’da, Türkler’in püskürt-lebileceği ümidini doğurdu. Hunyadı Janos Hıristiyan krallara başvurarak, bir haçlı seferi için yardım isteminde bulundu. Bu istemin yanıtsız kalması üzerine, Macaristan tek başına savaşı sürdürme kararı aldı.
1443 Temmuzu’ndan Şubat 1444’e kadar süren çarpışmalar sırasında, Macar ordusu Sofya yakınlarına kadar ilerledi. Kral Vladislas büyük bir savaş olmadan geri döndü. Vladislas Haziran 1444’te Edirne’de Osmanlılar’la bir barış antlaşması imzaladı. Bir Hıristiyan gücün, uzun bir süre sonra, ilk kez olarak Osmanlılar karşısında ilerlemesi Avrupa’da heyecanla karşılandı. Almanya, Venedik Cumhuriyeti ve Papalık, Macarlar ile birlikte, Osmanlılar’a karşı bir haçlı savaşına katılmak istediler. Savaş yanlılarının isteği ve baskıları üzerine, yeni imzalanmış barış antlaşması geçersiz sayıldı. Bunu haber alan II.Murad, oğlu Mehmed’e [Fatih] bıraktığı tahta yeniden geçerek, büyük bir hızla Varna önlerine geldi. 10 Kasım 1444’te başlayan çarpışmalarda Hunyadı Janos, Türk sipahilerini dağıtmayı başardı. Kral Vladislas, zaferin kazanılacağından emin olarak, Osmanlı ordusunur merkezine karşı saldırıya geçti. O ana kadar savaşa girmemiş olan yeniçeriler haçlı ordusunu bozguna uğrattılar. Kral Vladislas öldürüldü. Yenilgiyi önleyemeyen Hunyadı Janos kaçmayı başardı. 1446’da Râkas ovasında toplanan Macar soyluları Albert’in oğlu Ladislas’ın kral olmasına karar verdiler. Öneriyi yapan Hunyadı Janos ise yaşı küçük olan V.Ladislas’a naib yapıldı.
Hunyadı, Eflaklılar’ın Osmanlı tarafına geçmesiyle 1448’de Rigömezö’de yenildi. Buna karşın orduyu düzenleyerek disiplinli bir duruma getirdi. 1452’de naiblikten çekilerek ülkenin yönetimini V.Ladislas’a bıraktı. Ladislas da Macar ordularının yönetimini Hunyadı Janos’a verdi. 1454’te Osmanlı orduları bir kez daha Macar sınırını geçtiler. II.Mehmed [Fatih] komutasındaki ordu, Belgrad’ı kuşattı. Osmanlı ordusu kuşatmayı sürdürürken, Hunyadı, Osmanlı karargâhına saldırdı. Ağır kayıplar veren Osmanlılar, kuşatmayı kaldırdılar. Bu saldırı sırasında ağır yaralanan Hunyadı Janos, Belgrad yakınlarında öldü.
Hunyadı Janos Osmanlılar karşısında kazandığı zaferlerle Avrupa’da yeni bir haçlı ittifakı oluşturmayı başarmıştır. Belgrad savunmasında gösterdiği başarı ise, uzunca bir süre için Osmanlılar’ı Macaristan’dan uzak tutmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi