KÂDÂR, Jânos (1912) Macar siyaset ve devlet adamı. 1956’dan sonra ülkesinin siyasi yaşamına egemen olmuştur.
26 Mayıs 1912’de Fiume’de (bugün Yugoslavya’ da Rijeka) doğdu. Bazı kaynaklar doğum yerini Macaristan’ın güneybatısındaki Kapoli kasabası olarak da vermektedir. Babası tarım işçisiydi. Önceleri çıraklık yaptı, sonra makine ustası oldu. 17 yaşında işçi hareketlerine katıldı. 1931’de Macaristan Komünist Gençlik Birliği’ne ve Macaristan Komünist Partisi’ne (MKP) üye oldu. 1919’dan II.Dünya Savaşı’nın sonlarına değin süren faşist Horthy yönetimi sırasında MKP’nin yasadışı çalışmalarında etkin görev aldı. 1942’de MKP Merkez Komitesi’ne geçildi. Ertesi yıl partinin Merkez Komitesi sekreteri oldu. Macaristan’ da anti-faşist hareketin örgütlenmesinde önemli rol oynadı. Siyasi çalışmaları nedeniyle birçok kez tutuklandı. Nazi işgali sırasında direniş hareketinin önderlerinden biriydi. Nisan 1944’te Gestapo tarafından tutuklandıysa da aynı yılın Kasım’mda tutukevinden kaçtı.
Macaristan’a Sovyet birliklerinin girmesinden sonra 1944 sonunda toplanan Geçici Ulusal Meclis’e milletvekili olarak katıldı. 1945’te MKP Politbüro üyesi oldu. 1945-1948 arasında partinin Budapeşte Kent Komitesi sekreterliğini, 1946-1948 arasında MKP’nin, 1948-1950 arasında da, MKP’nin sol kanat Sosyal Demokratlarda birleşmesinden oluşan Macaristan İşçi Partisi’nin (MİP) merkez komite genel sekreter yardımcılığını yaptı. Aynı dönemde Ulusal Meclis üyeliği ve Budapeşte emniyet müdürlüğü görevinde de bulundu. 1948’de Lazslo Rajk’ın yerine içişleri bakanı oldu.
Dönemin başbakanı Matyas Rakosi ve yandaşlarıyla arasında uzlaşmazlık baş gösterince 1950’de içişleri bakanlığından ve partideki görevinden uzaklaştırıldı. Ertesi yıl tutuklandı, 1954’te serbest bırakıldı ve eski itibarı geri verildi. Bu tarihten 1956’ya değin MİP’in bölge komitelerinde çeşitli görevler aldı. Temmuz 1956’da yeniden MİP Merkez Komitesi’ne girdi.
Ekim 1956’da başlayan Budapeşte Ayaklanması’ nın Kasım 1956’da bastırılmasından sonra “devrimci işçi-köylü hükümeti” adlı bir hükümet kurarak başbakan oldu. Aynı yıl Macaristan Sosyalist İşçi Partisi (MSİP) adını alan MİP’in birinci sekreteri oldu.
1958-1961 dönemi dışında, başbakanlık görevini 1965’e değin sürdürdü. Kidâr’ın başbakanlığı döneminde idari ve iktisadi düzenlemelerle işyerine ve yerel yönetim birimlerine karar almada daha fazla özerklik tanındı. 1956 olayları sırasında tutuklanan çok sayıda siyasi tutuklu 1963 affıyla serbest bırakıldı. Batı’yla ticaret arttı ve yaşam düzeyini yükseltecek önlemler alındı.
Yeni reformcu akımın önde gelen temsilcisi olarak Haziran 1987’de başbakanlığa getirilen Károly Grósz, 1988’de Kádár’ın yerine parti birinci sekreteri oldu. Daha çok törensel niteliği olan parti başkanlığına getirildi, 1989’da ise parti başkanlığından ve Merkez Komitesi’ndeki görevinden de alındı.
• YAPITLAR (başlıca):: For the Complete Victory of Socialism, 1962, (“Sosyalizmin Tam Zaferi İçin”); Patrio-tism and Intemationalism, 1968, (“Yurtseverlik ve Enternasyonalizm”); For a Socialist Hungry, 1972, (“Sosyalist Bir Macaristan İçin); Parti, Trade Union, Socialism, 1982, (“Parti, Sendika, Sosyalizm”).
Türk Ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi