İZAK [Tamburi] (1745-1814) Osmanlı, besteci, tamburcu. Klasik üsluba lirizm getiren müzikçiler-dendir.
İstanbul’da doğdu, aynı kentte öldü. Doğum tarihi kesin değildir, 1746 da olabilir. Asıl adı İzak Fresko Romano’dur. Ortaköylü Yahudi bir ailedendi. Gençliğinde sinekemanı çaldı, daha sonra tambura başlayıp bu sazda ustalaştı. Aynı zamanda sinagoglarda paytanlık (okuyuculuk) ediyordu. III.Selim zamanında saraya girdi, padişaha uzun süre tambur dersi verdi, ondan alışılmışın üstünde bir yakınlık gördü. Zamanın ünlü kemancısı Romanyalı Miron’la birlikte saraydaki incesaz fasıllarına katıldı. Enderun’da uzun yıllar keman ve tambur öğretmeni olarak çalıştı.
Klasik Türk müziğinin güçlü bestecilerindendir. Bestelerinin büyük çoğunluğu peşrev ve saz semaisi formlarmdadır; bunlar arasında bayatî, gül’izar, ısfahan makamlarındaki peşrevler en tanınmışlarıdır. Asıl kalıcı ürünleri, güçlü bir ritim duygusuyla bestelenmiş, melodi zenginliği taşıyan, büyük formlardaki sözlü yapıtlarıdır. Gülizar Takım’ı ile, şedd-i araban makamındaki Beste ve Yürük Semai’si, 18.yy sonlarında Klasik üslupta başlayan yenilik arama eğiliminin özelliklerini taşır. Bu yapıtlarında klasik kurallara bağlı kalmakla birlikte, melodileri o dönemin beğenisini yansıtan bir lirizm ve hareketlilik gösterir.
Tamburi İzak geleneksel tambur üslubunun en büyük ustalarındandır. Tamburun derin teknesi üstünde oluşan yankı ve tınıları birbirine bağlayarak, tek bir mızrap vuruşuyla birkaç perdenin sesini verme temeline dayanan bu üslubu, İzak’m öğrencilerinden Kuyumcu Oskiyam, Kozyatağı Rıfaî Şeyhi Abdülhalim Efendi’ye (1847-1897), o da Suphi Ezgi’ye öğretmiş, böylece tamburun çalınışındaki klasik tavır asıl kaynaklarından günümüze ulaşmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Gül’izar Takım; Şedd-i araban Takım; Şedd-i araban Beste; Dilkeşhâverân Çember Beste; Isfahan Çember Beste; Şedd-i araban Yürük Semai; Isfahan Çember Yürük Semai; 60’ı aşkın Peşrev ve Saz Semaisi; 6 Şarkı.
• KAYNAKLAR: R.Kam, “Türk Azınlık Musikicileri: Zaharya ve İzak”, Radyo,, 67, 1947; H.Yenigün, “Gayrimüslim Musikişinaslar: İzak”, Musiki Mecmuası, 138, 1959.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi