KULEŞOV, Lev (1899-1970) SSCB’li sinema yönetmeni ve kuramcısı. Kurgu konusundaki çalışmalarıyla sinema sanatının gelişimini etkilemiştir.
14 Ocak 1899’da Tambov’da doğdu, 29 Mart 1970’te öldü. Moskova’da bir sanat okulunda eğitim gördü. Önceleri bir kadın dergisi için moda desenleri çizdi. On yedi yaşındayken film dekorcusu olarak çalışmaya başladı. Bir yıl sonra ilk filmi olan Proyekt Injenera Prayta’yı (“Mühendis Prayt’ın Tasarımı”) yönetti. Bu sıralarda sinema kuramına ilişkin ilk makalelerini yayımladı. Devrim yıllarında Kızıl Ordu’dayken kısa belgeseller yaptı. Aynı dönemde Rusya’ya gelen yabancı filmleri seyirci önüne çıkmadan önce yeniden kurgulamakla görevlendirildi. 1919’da Moskova’da ilk ulusal film okulu olan VGIK’nin (Vsesoyuznyi Gosudarstvenyi İnstitut Kinematografıi-Devlet Sinema Teknik Okulu) kuruluş çalışmalarına katıldı. Yönetmenliğin yanı sıra, bu okulda öğretmenlik etti. Bir süre propaganda trenlerinde çalıştıktan sonra 1921’de, sonraki yılların ünlü sinema yönetmeni ve kuramcısı Pudovkin’in de yer aldığı bir sinema laboratuvarı kurdu. O sıralarda SSCB’de ham film sıkıntısı çekildiği için bu laboratu-varm çalışmalarıyla sinemaya özgü yöntemlerin denendiği sahne gösterileri gerçekleştirildi.
Kuleşov’un 1924’ten sonra çektiği filmlere yönetimce karşı çıkıldı ve oluşan baskılarla çalışma grubu dağıldı. 1933’te Kuleşov yönetmenliği tümüyle bırakmak zorunda kaldı. Sinema kuramı üzerine çalışmalarına ağırlık verdi. 1944’te VGIK’nin başına getirildi. 1960’larda kuramcı, eğitimci ve yönetmen olarak yeniden önem kazandı. 1966’da Venedik Film Şenliği jürisinde yer aldı.
Kuleşov, Amerikan filmlerinden, .özellikle de D.W.Griffith’in yapıtlarından etkilenerek kurgu üzerine önemli kuramsal ve deneysel çalışmalar yapmıştır. Sabit fotoğraflar kullanarak gerçekleştirdiği “filmsiz sinema” deneylerinin yanı sıra kendi geliştirdiği ve “yaratıcı coğrafya” adı verilen kurgu yöntemiyle, değişik zaman ve mekânlarda yapılan çekimleri bir araya getirerek, tümüyle farklı ve yeni sonuçlar elde etmiştir. Değişik insan görüntülerinin birleştirilmesiyle yeni bir tipin yaratılması, belirgin bir yüz anlatımının, kurgulama yoluyla değişik anlamlar kazanması, onun sinemanın ufkunu genişleten kurgu deneylerinin birkaç örneğidir. Kurguyla ilgili kuramı, daha sonra Pudovkin ve Ayzenştayn tarafından geliştirilmiştir.
• YAPITLAR (başlıca); Proyekt İnjenera Prayta, 1918, (“Mühendis Prayt’ın Tasarımı”); Neobiçayniyeprikluçeni-ya Mistera Vesta v__ stranye bolşevikov, 1924, (“Bay Batı’mn Bolşevikler Ülkesindeki Akla Durgunluk Veren Serüvenleri”); Luç smerti, 1925, (“Ölüm Işını”); Po zakonu, 1926, (“Yasalara Göre”); Gorizont, 1932, (“Ufuk”); Velikii uteşitel, 1933, (“Büyük Avutucu”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi