DVORAK, Antonin (1841-1904) Çek, besteci. Ulusal Çek müziğinin en önemli temsilcisidir.
8 Eylül 1841’de Prag’ın kuzeyinde Nelahozeves köyünde doğdu, 1 Mayıs 1904’te Prag’da öldü. Müziksever bir babanın oğluydu. İlk müzik derslerini köy öğretmeninden aldı. Altı yaşında keman çalmaya başladı. Aile dostlarının onu geleceğin müzikçisi olarak görmelerine karşın oğlunun müziği meslek edinmesini istemeyen babası bir dizi önlem almaktan geri kalmadıysa da gene de onun müziğe olan tutkusunu azaltamadı. Zengin bir akraba müzik öğreniminin giderlerini üstlenince, Dvorak 16 yaşında Prag Konservatuvarı’na girdi.
O yıllarda Çekoslovakya, Avusturya Imparatorluğu içinde bulunduğundan Prag’da öğrenim görmek Çekler için kolay değildi. Ancak Dvorak üstün yeteneğiyle kendini kabul ettirdi ve okulu iki yıl içinde bitirmeyi başardı. Önce bir dans topluluğunda, daha sonra da Çek Ulusal Tiyatrosu Orkestrası’nda viyola çalmaya başladı.
Gençlik yılları yoksulluk içinde geçti. Kendinden önceki kimi bestecileri tanıma olanağı bulamadı. Beethoven’in senfonilerinden birini dinlediğinde yirmi bir yaşındaydı. Bu arada beste denemeleri yaptıysa da daha sonra bunların tümünü yaktı.Tiyatro Orkest-rası’nm yanı sıra akşamları müzikli bir eğlence yerinde de çalışmaya başladı. Pazar günleri de kilisede org çalıyordu. Böylece parasal durumu düzeldi. Bu arada, Schubert’i anımsatır bir kolaylıkla, şarkılar yazmaya başladı. Bunlarda, Çek halkının acılarını dile getirdi. Dikkatleri üstüne çeken ve ona ün kazandıran ilk yapıtı Hymnus’tur. Bunu, Çekler’in geçmişte Avusturyalılar’a karşı giriştikleri savaşı anlatan bir şiirden esinlenerek bestelemişti.
1875’te Avusturya Devleti’nden bir burs kazanarak Viyana’ya gitti. Burada çağın ünlü bestecilerinden Eduard Hanslick (1825-1904), Victor Herbert (1859-1924) ve Brahms’la tanıştı. Özellikle Brahms’ın öğütlerinden yararlanarak ulusunun yerel müziğine yöneldi. Bu arada ilk ürünlerinden olan Slav Dansları büyük başarı kazandı. 1876’da kızının ölümü üzerine bestelediği Stabat Mater ise Dvorâk’a dünya çapında bir ün sağladı. Çağrılı gittiği İngiltere’de kendisine, Cambridge Üniversitesi tarafından onursal müzik doktorluğu unvanı verildi.
Prag Konservatuvarı kompozisyon öğretmenliğine atandığı 1891 yılı sonlarında, o yıl açılan Ulusal New York Konservatuvarı’mn çağrılısı olarak Amerika’ya gitti ve bu kurumun yöneticiliğine getirildi. From the New World (Yeni Dünyadan) adlı senfonisini 1893’te bu ülkede besteledi.
1895’te Çekoslovakya’ya döndü. Prag Konservatuvarı’nm başına geçti. 1904’te ilk Ulusal Müzik Şenliği’ni düzenledi. Ancak şenliğin başlayacağı gün Prag’da öldü. Çekoslovakya’nın ulusal kahramanı olarak büyük bir törenle toprağa verildi.
Dvorak sade ve gösterişsiz bir yaşam sürdürmüş, bu nitelikleri müziğine de yansımıştır. Daha çok yalm ve duygusal bir anlatımı yeğlemiştir. Yeni biçimler aramayı ve yeni bir dil geliştirmeyi amaçlamamış, çalışmalarını özellikle ülkesinin geleneksel müziği üstünde yoğunlaştırmıştır. Gene de yapıtları geleneksel melodilerin geliştirilmiş bir yinelemesi olmaktan çok kendi yaratıcı kişiliğinin izlerini taşır.
Gençlik yıllarında Wagner ve Liszt’in etkisinde kalmıştır. Wagner’in dramatik özellikler taşıyan yapıtlarına yakınlık duymuş, onun yeni biçim arayışları ve orkestralamadaki yaklaşımları ilgisini çekmiştir. Sonraları Viyana’da tanıştığı Brahms’ın hem kişiliğinden, hem de müziğinden etkilenmiştir. Orkestralamalarında, Beethoven geleneğinin izleri görülmekle birlikte, Beethoven’a oranla daha yalın bir anlatımı yeğlemiştir. Giderek ulusunun geleneksel müziğine yönelmiş, Avusturya Imparatorluğu’nun egemenliği altındaki ülkesinin acılarını dile getirmeyi amaçlamıştır.
Hymnus, Stabat Mater, Stavd Ludmila (Azize Ludmila) gibi ses ve orkestra müziklerinin yanı sıra opera alanında da çalışmış; Jakobîn, Cert a Kâca (Şeytan ve Kâca), Rusalka gibi operalar bestelemiştir. Konçerto, uvertür, senfonik şiir ve oda müziği türündeki yapıtlarının dışında dokuz senfoni yazmıştır. Senfonilerinin bazıları, kendi isteğiyle, yayımlanmamış, ancak beş tanesi numaralanmıştır. Bunlardan en ünlüsü From the Nem World adlı beşinci (ya da dokuzuncu) senfonisidir. Amerika’da kaldığı yıllarda zenci ve kızılderili müzikleri üstündeki araştırmaları sonucu yazdığı bu senfoni özellikle Amerika’nın ulusal özelliklerini yansıtmasıyla tanınmıştır.
Dvorak besteciliğinin yanı sıra eğitimciliğiyle de ulusal Çek müziğine büyük katkılarda bulunmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Orkestra müziği: Senfoni: no. 1 (no.6), 1880; no.l (no.7) 1885; no.3 (no.5) 1887; no.4 (no.8) 1889; no.5 (no.9 , From the New World), 1893, (Yeni Dünyadan). Konçerto: Piyano Konçertosu, 1876; Keman Konçertosu, 1880; Viyolonsel Konçertosu, 1895. Senfonik şiir: Vodntk, 1896, (Altın Çıkrık); Holoubek, 1896, (Ormandaki Güvercin). Uvertür: Carnival, 1891, (Karnaval); Otbello, 1892. Opera: Kral a «Mr, 1894, (Kral ve Kömür İşçisi); Dimitrij, 1882; Jakobîn, 1889; Cert a Kâca, 1889, (Şeytan ve Kâca); Rusalka, 1901. Vokal müzik: Hymnus, 1872; Stabat Mater, 1876-1877; Svatâ Ludmila, 1886, (Azize Ludmila); solo ses, koro ve orkestra için Missa, 1887; solo ses, koro ve orkestra için Requıem, 1890; soprano ve bas solo, koro ve orkestra için Te Deum, 1892. Oda müziği: Keman-Piyano Sonatı, 1880; Piyano için Slav Dansları, 1878, 1886; yaylı çalgılar ve piyano için Dörtlü, 1889; Yaylı Çalgılar Beşlisi, 1893; piyano için Humoresk, 1894; yaylı çalgılar için 8 dörtlü, bir altılı, bir üçlü; yaylı çalgılar ve piyano için 2 üçlü; şarkılar.
• KAYNAKLAR: J.Claplıam, Antonm Dvorak; Musician and Craftsman, 1966; G.Hughes, Dvorak; His Life and Music, 1967; A.Robertson, Dvorak, 1945; O.Sourek, Antonm Dvorak; His Life and Works, 1954.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi