Çekoslovakya’da Ulusal Müzik
Çekoslovakya’nın I.Dünya Savaşı sonunda bağımsız bir ülke olarak kurulmasından önce, Bohemya ve Moravya gibi bölgeler, kendilerine özgü bir kültürel yaşam sürdürmüşlerdir. Özellikle Bohemyalı müzikçiler, Avrupa müziğinde önemli bir yere sahiptir. Hıristiyanlık öncesinin kimi öğeleriyle karışmış olduğu sanılan dinsel vokal müzik, Hıristiyanlık’la ilk ilişkilerin görülmesiyle birlikte gelişmeye başlamış, 20.yy’a değin yaygın bir etkinlik olarak sürmüştür. Ancak, çeşitli siyasal ve dinsel nedenler, 15. ve 16.yy’larda çalgı müziğinin gelişimini ve Avrupa’daki yeni anlayışlara katılımı görece sınırlamıştır.
Bununla birlikte, müzik, hemen her zaman, kent ve köylerdeki okullarda, evlerde sürdürülen yaygın bir etkinlik olmuştur. Ülkenin seçkin müzikçilerinin toplandığı Prag’da ise, 1616’da bir Collegium Musicum kurulmuştur.
17.yy’da yetişen önemli Bohemyalı müzikçiler arasında, İtalya’da gelişmekte olan opera ve sonat gibi türlerde yapıtlar vermiş olan Andreas Hammerschmidt (1611-1675) ve Heinrich Johan Franz von Biber (1644-1704) ile Gluck ve Tartini’nin öğretmeni olan Bohuslav Cemohorsky (1684-1742) bulunur. Bohemya müziğinin giderek canlandığı 18.yy’da ise, Avrupa müziğinde önemli bir yer tutan Stamitz’in yanı sıra, Jan I.adislav Dussek (1760-1812), Georg
Antonin Benda (1722-1795) ve Johann Wenzel Tomaschek (1774-1850) gibi besteciler yer alır. Ayrıca, birçok virtüöz ve orkestra yöneticisi yetişmiş, ‘özellikle 1811’de Prag Konservatuvarı’ nun kurulmasıyla Bohemya’nın Avrupa müziğine bu yöndeki katkısı giderek artmıştır.
19. yy’ın ortalarından başlayarak, pek çok Avrupa ülkesinde olduğu gibi, Çekoslovakya müziğinde de ulusal bir eğilim ağırlık kazanmıştır. Schumann, Liszt ve Chopin gibi romantik bestecilerin de, yoğun bir duygusal anlatıma ulaşmak için yerli kaynaklara başvurdukları görülür. 19.yy’m ikinci yarısında gelişmeye başlayan ulusal müzik hareketlerinde, ulusal kaynaklardan bilinçle yararlanma yoluna gidilmiştir. Böyle bir eğilimin doğmasına yol açan başlıca etkenler, güçlenmekte olan ulusal siyasal duygular ile sanatta ilkel kaynaklara dönme isteğidir. 16.yy’dan beri Habsburg egemenliğinde bulunan ve kendi içinde sürekliliğini korumuş olmakla birlikte Italyan ve özellikle Alman etkileri karşısında ikincil kalmış bir müzik geleneği olan Bohemya ve Moravya’da ulusal müzik hareketinin geliştiği izlenmektedir. 1820’lerden başlayarak birçok halk şarkısı derlemesi yayımlanmış, besteciler, halk danslarının canlı ritmik yapılarından ve zengin melodilerinden yararlanma yoluna gitmişlerdir. 1823’te operalar Çekçe olarak sahnelenmeye başlamıştır. Çek dilindeki librettolarla opera besteleyen ilk besteci Franz Skroup’tur (1801-1862). Bu türdeki en bilinen ürünleri ise Smetana vermiştir. Smetana ve Dvorak, Çekoslavkya’ da ulusal müziğin doruğunu oluşturur. Daha sonra Leos Janacek (1854-1928) ise, Batı müziğinin kavram ve tekniklerinden uzaklaşarak halk müziği araştırmalarına ve bu müziğin özelliklerine dayanan, sözlerle müziğin bileşimini ağırlıkla önemseyen bir bestecilik anlayışını savunmuş ve uygulamıştır. Smetana ve Dvofdk’ı izleyen öteki önemli besteciler ve eğitimciler arasında, Vitezslav Novâk (1870-1949), Josef Suk (1874-1935) ve Alois Hdba (1893-1973) sayılabilir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi