DUMOULIN, Charles (1500-1566) Fransız, hukukçu. “Özgür İrade” doktrininin savunucularındandır.
Dumoulin, 1500’de Paris’te doğdu, 1566’da aynı kentte öldü. Paris, Poitiers ve Orleans’da hukuk öğrenimi gördü. Châtelet ve parlamento barolarında çalıştı. 1542’de Calvinizm’i kabul etti. 1552’de yayımlanan Commentaıre sur l’edit contre les petites dates (“Küçük Tarihlere Karşı Buyrultu Üzerine Yorum”) adlı yapıtında, Papalık’a karşı yönelttiği sert eleştiriler nedeniyle, hakkında soruşturma açıldı. Bu olay üzerine Fransa’yı terkederek, Almanya ve İsviçre’ye gitti. Bu dönemde Tübingen, Dole ve Besançon üniversitelerinde ders verdi. 1557’de kral tarafından affedildi. Ancak 1564’te, din bilginleri kurulunda alman kararların Fransa’da uygulanmasını eleştirmesi nedeniyle tutuklandı. Din bilim ve din bilimcilerin kararlarına ilişkin kitap yazmama koşuluyla, kral tarafından serbest bırakıldı. Ancak bu kez de Protestan rahiplere karşı yazdığı bir kitap, bir kez daha parlamentoda hakkında soruşturma açılmasına neden oldu.
Feodalizme karşı krallık otoritesinin savunucusu olan Dumoulin,- 1564’te yayımlanan De Monarchia Francorum (“Fransız Monarşisi Üstüne”) adlı yapıtında, kralların feodal güçler ve Papalık’a karşı mücadelelerinde uygulayacakları yöntemler üstünde durdu. Dumoulin’e göre, yargı erki krallık otoritesinin görevidir, feodal mahkemeler bu konuda kralın yalnızca vekilidirler. Dumoulin, tüm örf ve âdet hukuku kurallarının tek bir yasa haline getirilmesini ve bu yasanın geleneksel hukukun yürürlükte olduğu tüm Fransız topraklarında uygulanması gereğini savunmuştur. Çeşitli bölgelerin yerel nitelikle örf ve âdet hukuku anlayışları üstüne görüşler ileri süren Dumoulin, sürekli bir biçimde Paris örf ve âdet hukukunun önemini ve üstünlüğünü vurgulamıştır. Böylece Fransız Medeni Kanunu’nun hazırlanması sürecinde önemli bir rol oynamıştır.
Dumoulin’in hukuk bilimine en büyük katkısı “özgür irade” üzerinedir. Dumoulin’e göre, pozitif hukuk kuralının söz konusu olmadığı tüm hukuki işlemlerde, uygulanacak hukukun seçimi tarafların özgür iradesince kabul edilmelidir. Tarafların niyetlerinin açık olmadığı durumlarda ise, uygulanacak hukuk, sözleşmenin yapılmasındaki tüm koşullar incelendikten sonra saptanmalıdır. Bu öğreti, o dönemde, Fransa’da “irade özerkliği” adı altında büyük taraftar toplamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Opera quae extant omnia, (ö.s.),4 cilt, 1658, (“Tüm Eserleri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi