EBU’L-KELÂM ÂZAD (1888-1958) Hintli siyaset adamı. Hindistan bağımsızlık mücadelesinin Müslüman önderlerindendir.
Mevlâna Ebu’l-Kelâm Ahmed Azad, Mekke’de doğdu, Hindistan’da öldü. Çocukluğunda yoğun bir İslami eğitim gördü. Yükseköğrenimini Kahire’deki el-Ezher Üniversitesi’nde yaptı. Daha sonra ülkesine dönerek basın hayatına girdi ve Hint Müslümanları’m bilinçlendirmeye çalıştı. Bu yüzden birkaç kez hakkında soruşturma açıldı. 1912’de çıkardığı el-Hilâl adlı gazete Ingiliz yönetimi tarafından kapatıldı. Daha sonra el-Belâğ adlı yeni bir gazete yayımladı.
Ebu’l-Kelâm Azad, I.Dünya Savaşı sırasında Hint Müslümanlarının İngiltere yanında Türkler’e karşı savaşmasını engellemek için çaba gösterdi. O dönemde yapılan İslam kongrelerinde bu yönde kararlar alınmasını sağladı. Daha sonra Anadolu’daki Milli Mücadele Hareketi’ni destekleyici çalışmalar yaptı ve para yardımı sağladı. 1923’te Hindistan Ulusal Kongresi başkanlığına seçildi.
İngiltere, 1941’de Hindistan’a temsilci olarak gönderdiği Sir Stafford Cripps’in ağzından II.Dünya Savaşı’nın bitiminden sonra Hindistan’a bağımsızlık verileceğini vaadetti. Ancak Ebu’l-Kelâm Azad ve onu destekleyenler derhal bağımsızlık verilmesini isteyince iki ülke arasındaki görüşmeler bir sonuca ulaşamadı. Bunun üzerine Hindistan Ulusal Kongresi silahsız ayaklanma kararı aldı. Bu olaydan sonra Ebu’l-Kelâm Azad, Gandi ve Nehru ile birlikte tutuklanıp bir süre hapiste kaldı. Hindistan 1947’de bağımsızlığına kavuştuktan sonra Gandi ile birlikte ülkenin gelişmesi için çaba gösterdi. Bir süre milli eğitim bakanı olarak görev yaptı.
• YAPITLAR (başlıca): India Wins Freedom, (ö.s.), 1959, (“Hindistan Özgürlüğünü Kazanıyor”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi