EPİKHARMOS (İÖ 550-İÖ 460) Anadolulu bilge ve ozan. Şiirlerinde doğa, ahlak ve tıp sorunlarını işlemiştir.
Kos (Istanköy) Adası’nda doğdu, Siraküza’da öldü. Helothathales adlı bir Anadolu yerlisinin oğludur. Küçük yaşta babasıyla geziye çıkıp Anadolu kıyılarını dolaşmıştır. Sonra bu gezilerini kendi başına sürdürmüş, Megara ve Sicilya’ya gitmiş, Siraküza’da yerleşmiştir. Ölümünden sonra Siraküzalılar, onun geldiğini yansıtan dizeleri de taşıyan bir anıt diktir-miştir.
Epikharmos’un felsefeye duyduğu ilgi Pythagoras’ın konuşmalarını dinlemekle başlamıştır. Felsefe yanında hekimlik ve ahlak sorunlarıyla da ilgilenen bilge, Diogenes Laertius’un bildirdiğine göre, bütün düşüncelerini şiir ve düzyazı karışımı bir türle ortaya koymuştur. Epikharmos’un, ilgilendiği konular üzerine birçok kitap yazdığı söylenirse de, bunlardan ancak birkaç bölüm kalmıştır. Onunla ilgili bilgilerin bir bölümü Platon’un yapıtlarındaki alıntılardan edinilmiştir. O.Lorenz, Lehen und Schriften Koers Epikarm (“Koslu Epikharmos’un Yaşamı ve Yazıları”) adlı yapıtında Epikharmos’tan kalan ufak yazılara dayanarak, felsefe, ahlak ve hekimlikle ilgili düşüncelerini sergilemiştir. Epikharmos’un yerici, alaya alıcı bir dille kırkın üstünde oyun yazdığı, ilk Çağ’da bu oyunlarıyla ün sağladığı ileri sürülür.
Epikharmos’a göre bütün diri varlıklarda, yaşamlarını koruma ve sürdürme konusunda, doğadan kaynaklanan belli bir bilgi vardır. Hayvanların yavrularını yetiştirmesi, beslemesi, koruması onlarda birtakım bilgilerin bulunduğunu gösterir. Doğa, bütün diri varlıklara kendi türlerine göre, belli bilgiler vermiştir. Bu bilgiler insanda daha ileri bir aşamada olabilir, ancak doğanın dışında bir kaynaktan gelemez. Bütün bilgilerin kaynağı olan doğa en büyük bilgedir.
Ahlakla ilgili görüşlerinde de doğaya uyulması gereğini savunan Epikharmos, doğanın en güvenilir yol gösterici olduğu kanısındadır. Ona göre, doğa iyidir, güzeldir, doğrudur. Bu nedenle kişinin doğayı örnek alması gerekir. Nitekim sağlık konusunda da başlıca kaynak doğadır. Sağlığı koruyacak bütün gereçler doğada vardır. Sağlığın bozulması doğaya aykırı davranma yüzündendir. Epikharmos’un ahlakla ilgili görüşlerinin Platon’u etkilediği, Platon’un idea kuramında ondan yararlandığı ileri sürülür.
• KAYNAKLAR: Diogenes Laertius, Leben und Meinun-gen berühmter Philosopben, 1967, (Almanca baskısı); O.Lorenz, Leben und Schriften Koers Epikarm, 1894.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi