EDELMAN, Gerald Maurice (1929) ABD’li molekiiler biyoloji uzmanı. Antikorların kimyasal yapılarının anlaşılmasına ışık tutan çalışmalar yapmıştır.
1 Temmuz 1929’da New York’ta doğdu. Gençlik yılları, II. Dünya Savaşı ertesinin çalkantılı dönemine rastladığından, liseden sonra öğrenimini güçlükle surdürebildi. Ursinus College’daki kimya öğreniminin ardından Pennsylvania Universitesi’nde lisansüstü eğitimini tamamladı ve 1945’ten 1955’e değin Massachusetts Genel Hastanesi’nde çalıştı. 1957’de asistan olarak girdiği Rockefeller Üniversitesi’nden 1960’ta doktora derecesini aldı, 1963’te yardımcı profesörlüğe, 1966’da da profesörlüğe yükseltildi. ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyeliğine ve Fransız Bilimler Akademisi yabancı üyeliğine seçilen Edelman 1972’de Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü R.R. Porter ile bölüştü.
Bakteri, virüs, parazit gibi hastalık yapıcı organizmaların, antijen denilen, protein yapısında bir madde içerdiği, vücudun da her antijeni etkisiz kılmak üzere özel bir antikor üreterek yabancı organizmalara karşı koruyucu bir bağışıklık tepkimesi geliştirdiği öteden beri biliniyordu, ama 1950’lerin sonlarına gelindiğinde bile bu sürecin nasıl gerçekleştiği yeterince açıklanamıyordu. 1960’tan sonra, antikor moleküllerin yapısını çözümlemeye yönelik araştırmalar giderek yoğunlaştı. Özellikle ABD’de Edel-man’ın, Ingiltere’de Porter’m birbirlerinden bağımsız olarak sürdürdükleri uzun çalışmalar sonucunda vardıkları nokta, hem bağışıklıkbilim araştırmalarına hız verilmesine etken olacak nitelikteydi, hem de klinik tanı ve tedavi yöntemlerinde daha iyi sonuçlar alınmasını sağlayacak düzeyde uygulama değeri vardı.
Bu noktaya varılmasında en önemli adım, 1950’lerde geliştirilen “immürıoelektroforez” tekniğidir. Koloidal eriyiklerde asıltı halinde bulunan taneciklerin elektrolizine dayanan elektroforez tekniğiyle bağışıklık tepkimelerini birleştiren bu yöntem, kan serumunda bulunan ve “immünoglobülin” denilen, antikor özelliğine sahip proteinlerin serumdan kolayca ayrılmasını sağlar. Bu teknikten de yararlanan Edelman ve çalışma arkadaşları, çeşitli kimyasal bileşikler kullanarak laboratuvar koşullarında tüm bir antikor molekülü oluşturmak ve kimyasal yapısını belirlemek amacıyla giriştikleri 12 yıllık bir çalışma sonucu 1969’da, 19.960 atom içeren, 150.000 atom ağırlığında biyokimyasal bir varlığın tam bir modelini oluşturmayı başardılar. Kan plazmasındaki gamma-globülin molekülünü bileşenlerine ayıracak bir enzim kullanan Porter’m araştırmaları da, aynı biyokimyasal soruya değişik açıdan bütünleyici bir yanıt getirmişti.
Edelman ve Porter’a 1972 Nobel Fizyoloji ve Tıp Odülü’nü kazandıran bu bulgular, bulaşıcı hastalıklara karşı vücudun savunma mekanizması, organ ve doku nakilleri sırasında görülen red olaylarının nedenlerinin anlaşılabilmesi gibi konularda yeni araştırmalara ışık tutmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi