FREYTAG, Gustav (1816-1895) Alman kültür tarihçisi ve edebiyatçı. Ulusal Alman Birliği görüşünü savunmuştur.
13 Temmuz 1816’da Silezya’daki Kreuzburg’da doğdu, 30 Nisan 1895’te Wiesbaden’da öldü. Babası doktordu. Breslau ve Berlin üniversitelerinde Alman dili ve edebiyatı öğrenimi gördü. 1838’de doktorasını verdi, 1839’da doçent oldu. Daha sonra Breslau Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmaya başladı. Profesörlük için yaptığı başvuru 1843’te siyasal nedenlerle reddedilince, üniversiteden uzaklaşmak zorunda kaldı. 1847’de Dresden’e, ardından daLeipzig’ e giderek, bu kentlerdeki edebiyat ve felsefe çevrelerine girdi. 1848 Devrimi siyasi düşüncelerinin netleşmesinde bir dönüm noktası oldu. Devrim sırasında, Dresden’de zanaatçılar için bir dernek kurdu ve onları siyasal radikalleşmeden uzak tutmaya çalıştı.
1848-1861 arasında Julian Schmidt ile birlikte Die Grenzboten (Son Ulak) adlı dergiyi yayımlayan Freytag, bu dergiye yazdığı siyaset, sosyoloji ve tarih konulu makalelerinde Kuzey Almanya’daki liberal milliyetçi akımın savunuculuğunu yaptı. Dergi, aynı zamanda edebiyat alanında yeni gelişmekte olan Realizm (Gerçekçilik) akımının da sözcüsüy-dü. Freytag, benzer çalışmalarım 1871-1873 arasında Im nenen Reich (Yeni Devlette) adlı dergide sürdürdü. 1866’da Ulusal Liberaller Partisi’nin milletvekili olarak Kuzey Almanya Kurucu Meclisi’ne girdi.
Liberalizmi savunan Freytag bir yandan mutlakiyetçi soylulara, diğer yandan demokratik istekleri savunan devrimcilere karşı çıkmıştır. Ona göre burjuvazi ulus devletin temeli, uygarlık ve kültürün öncüsüdür. Bu görüşleri doğrultusunda, Avusturya’dan ayrılmak gerektiğini ve Prusya egemenliğinde bir Alman Birliği kurulmasını savunur.
Freytag’m edebiyat alanındaki ilk ürünlerinde, burjuva kültürünü yansıtan Biedermeier Dönemi’nin,
daha sonraki çalışmalarında ise K. Gutzkovv ve H. Laube ile dostluğunun bir sonucu olarak Genç Almanya (Jungdeutschland) akımının etkisi görülür. Freytag’a ün kazandıran, ilk romanları Graf Walde-mar (“Waldemar Dükü”), Schiller Ödülü alan Die Fabier (“Eski Roma Soylu Ailesi”) ve Soll und Haben’du. Soll und Haben, Dickens’ın David Cop-perfield adlı kitabının ve G. Sand’ın üslubunun etkilerini taşır. Kitapta, tüccarların yaşam biçimi ve dönemin siyasal konuları işlenmiştir. Die Journalisten (“Gazeteciler”) adlı oyunu ise liberal ve muhafazakâr partiler arasındaki çatışmayı ele alan bir komedidir. Freytag kitaplarında çökmekte olan soylu sınıfın ahlak değerlerine karşı burjuva ahlak değerlerini savunmuş, insanın bireysel ve kolay kavranamayan yönlerini ele almıştır.
1859’dan başlayarak kültür tarihi konusunda araştırmalar yapmaya başlayan Freytag, bu konuda derlediği bilgileri, Die Bilder aus der deutscben Vergangenheit (“Alman Geçmişinden Görüntüler”) ve Die Ahnen (“Atalar”) adlı kitaplarında kullanmıştır. Die Ahnen’da Germenler devrinden başlayarak, bir soyun çeşitli kuşaklarını kültür tarihi açısından inceler. Her iki yapıt da, konularında değerli birer kaynak niteliğindedir. 1879’dan sonra Wiesbaden’a çekilen Freytag, yaşamının geri kalan bölümünü çalışmalarını derleyerek ve bir özeleştiri olarak da değerlendirilen Erinnerungen aus meinem Leben’ı (“Yaşamımdan Anılar”) yazarak geçirmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Roman: Graf Waldemar, 1848, (“Waldemar Dükü”); Soll und Haben, 1855, (“Olanak ve Elde Bulundurma”); Die Fabier, 1859, (“Eski Roma Soylu Ailesi”); Die Bilder aus der deutscben Vergangenheit, 5 cilt, 1859-1867, (“Alman Geçmişinden Görüntüler”) Die verlorene Handschrift, 1864, (Kayıp El Yazması, 1950); Die Ahnen, 6 cilt, 1873-1881, (“Atalar”); Erinnerungen aus meinem Leben, 1888, (“Y’aşamımdan Anılar”). Oyun: Die Valentine, 1847; Die Journalisten, 1853, (“Gazeteciler”).
• KAYNAKLAR: J. Hofmann, Gustav Freytag als Politiker, Journalist und Mensch, 1922; E. Laaths, Der Natio-nalliberalismus im Werke Gustav Freytag’s, 1934.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi