DOS PASSOS, John Roderigo (1896-1970) ABD’li romancı. Amerikan toplumunu radikal bir tutumla değerlendiren romanlarıyla I. Dünya Savaşı sonrası kuşağın en önemli sanatçılarından biri olmuştur.
14 Ocak 1896’da Chicago’da doğdu, 28 Eylül 1970’te Baltimore’da öldü. Babası New York’ta yetişmiş Portekiz asıllı varlıklı bir avukattı. 1916’da Harvard Üniversitesi’ni bitirdi ve I. Dünya Savaşı’na katıldı. Savaştan sonra gazeteciliğe başladı ve yaşamı Amerika ve Avrupa’nın büyük kentlerinde geçti. 1927’deki Sacco ve Vanzetti davasında bu iki sendikacıyı kurtarma mücadelesine etkin olarak katıldı, ancak olumlu bir sonuç alınmamasından büyük ölçüde etkilendi. 1937’de Ernest Hemingway’le birlikte Ispanya îç Savaşı’nı izledi.
Dos Passos’un I. Dünya Savaşı’ndaki deneyimleri güçlü bir savaş karşıtı roman olan Three Soldiers’m (Uç Savaşçı) yazılmasına yol açtı. Romanlarında Amerikan toplumunu varlıklı ve ayrıcalıklılar! ile yoksul ve güçsüzlerden oluşan iki ayrı “ulus” olarak ele aldı. U.S.A. adlı üçlemesi bu ıkı ulus imgesi üstüne kuruludur. Bu dizi romanlar, tek tek kahramanların serüvenlerinden çok, tüm bir toplumu anlatmayı amaçladıkları için, roman tekniği açısından da yenilikler getirmiştir. Gazete başlıkları, “haber-film” bölümleri, şarkılar, yazarın kişisel görüşünü açıklayan “kamera” adlı bölüm, ABD’nin önde gelen kişilerinin biyografileri, izlenen olay ve kişilerle iç içe bir kurgu içinde geliştirilir. Dos Passos bu yaklaşımıyla 20. yy’m ilk otuz yılında Amerika toplumunun sosyolojik, psikolojik, siyasal ve ahlaksal bir panoramasını vermeye çalışmıştır. Amerikan toplumunda insanların büyük bir makinenin işlevsel parçalarına ve salt nüfus kâğıdıyla özdeşleşen kimliksiz bireylere dönüşmesi vurgulanır.
Dos Passos, yaşamının son dönemlerinde Amerikan tarihi ve demokratik geleneğine daha çok önem vermeye başlamış, 1952’de yayımlanan Dıstrict of Columbia adlı üçlemesinde, biçimsel denemelerden çok düşüncelerin öne çıktığı, yurtsever eğilimlerin ağır bastığı bir tutuma yönelmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Three Soldiers, 1921, (Üç Savaşçı); Manhattan Transfer, 1925; The 42nd Paraİlel, 1930, (42. Enlem); 1919, 1932; The Big Money, 1936, (“Büyük Para”); District of Columbia, 1952.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi