FOKINE, Michel (1880-1942) Rus, dansçı ve koreograf. Klasik balenin yenileşmesine öncülük ederek 20. yy’m önde gelen koreografları arasına girmiştir.
Asıl adı Mikhail Mikhailoviç Fokin’dir. 26 Nisan 1880’de St. Petersburg’da doğdu, 22 Ağustos 1942’de New York’ta öldü. 1898’de St. Petersburg’daki imparatorluk Bale Okulu’nu bitirdi. Rus İmparatorluk Balesi’nde dans etmeye başladı. 1904’te Dafni ile Khloe senaryosu ile birlikte balenin yeni bir anlatıma kavuşabilmesi için öngördüğü reformları sistemli olarak açıklayan bir metni Rus İmparatorluk Balesi yöneticilerine sundu. Söz, müzik, dans ve dekor gibi öğelerin bir bütün oluşturmasını savunan görüşleri o yıllarda ilgi görmeyince Dafnı ve Khloe sahnelenemedi. Fokine’in ilk koreografisi 1905’teki Akis ile Galateia’dır. Maryinski Tiyatrosu’nda 1907’de sahnelenen Le Pavıllon d’Armide (“Armid’in Köşkü”) ise ilk önemli yapıtı olarak nitelendirilir.
Rus bale emprezaryosu Sergei Diaghilev 19Q9’da Paris’te Rus Baleleri adlı ünlü topluluğunu kurduğunda Fokine’i başkoreograf olarak görevlendirdi. Diaghilev için Les Sylphides, Kleopatra, Şehrazad, Ateş Kuşu ve Petruşka gibi çok sayıda yapıt hazırlayan Fokine, Tamara Karsavina ve Vaslav Nijinski gibi dansçılar, Alexandre Benois ve Leon Bakst gibi dekor tasarımcıları ve Stravinski gibi bestecilerle birlikte çalışmak fırsatını buldu. Diaghilev’in görüşlerini uygulayan ilk koreograf da o oldu.
1914’te Diaghilev’in topluluğundan ayrıldıktan sonra Rusya’ya döndü. Aynı yıl Londra’da yayımlanan The Times gazetesine gönderdiği bir metin, bale tarihinin önemli bildirgeleri arasında yer alır. Bu yazısında, kalıplaşmış hareket biçimlerine bağlı kalmaktansa konunun ve müziğin niteliğine uygun olarak balede yeni hareket biçimlerinin geliştirilmesini savunmuş, balenin öteki sanatlarla dayanışma içinde olması ve yenileşmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Mim ve dansı, dramatik durumun anlatımı olarak ele almış, toplu dansın anlatım gücünü vurgulamıştır.
Fokine, 1918’de ayrıldığı ülkesine bir daha dönmemiş, 1923’te New York’a yerleşmiştir. 1936’da da kısa bir süre için Fransız bale emprezaryosu Rene Blum’un (1878-1942) kurduğu Monte Carlo Rus Baleleri adlı topluluğun başkoreografı olmuştur. Bu döneminde de Don Juan gibi yeni baleler hazırlamakla birlikte Diaghilev ile birlikte çalıştığı dönemin düzeyine erişememiştir.
Fokine, klasik bale repertuarını önemli ölçüde zenginleştirmiş, balede bütünlük ve süreklilik ilkelerini öne çıkaran görüşleriyle klasik balenin yenileşmesine öncülük etmiştir. Ayrıca tek sahneiik balenin de öncüsü olarak tanınır.
• YAPITLAR (başlıca): Koreografı: Akis ile Galateia, 1905, müz. Kadletz; Le Pavillon d’Armide, 1907, müz. Tcherepııin, (“Armid’in Köşkü”); Les Sylphides, 1909, müz. Chopin; Kleopatra, 1909, müz, Arensky; Şehrazad, 1910, müz. Rimski-Korsakov; Ateş Kuşu, 1910, müz. Stravinski; Petruşka, 1911, müz. Stravinski; Büyücü Çırağı, 1916, müz. Dukas; Les Elfes, 1924, müz. Mendeissohn, (“Periler”); Don Juan, 1936, müz. Giuck; Paganini, 1939, Müz. Rahmaninov; Mavi Sakal, 1941, müz. Offenbach-Doratti. Kitap; Memoirs of a Ballet Master, (ö.s.), 1961, (“Bir Bale Ustasının Anıları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi