Yaşantı
Felsefe tarihinde insana, taşıdığı yetiler dolayısıyla, değişik açılardan bakılmış, değişik tanımlar getirilmiştir. Aristoteles’in görüşüne göre,insan bir zoon politikon’dur (toplum içinde yaşayan canlı). Onun başlıca özelliği bir toplum içinde yaşaması, “toplumsal bir varlık ” olarak kendini sürdürmesidir. Bu tanımın temelini oluşturan da insanın “düşünme yeteneği” taşımasıdır. Bütün diriler içinde düşünen, düşündüğünü başkalarına aktaran yalnız insandır. Başka bir anlayışa göre ise, insan “toplumsal varlık” olmanın ötesinde, daha üstün bir yeteneğin de taşıyıcısıdır. Bu yeteneğin kaynağı düşünmek, bilmektir. Bu bakımdan o bir homo sapiens (bilge kişi) özelliği taşımaktadır. Bunlar gibi, insana zoon logikon (us taşıyan, düşünen canlı), zoon mathematikon (hesaplamayı bilen canlı), zoon retborikon (konuşan canlı) türünden değişik nitelikler yüklenmiştir. Daha sonraki dönemlerde ise insan için homo faber (araç yapan kişi) tanımı ileri sürülmüştür, insana hangi açıdan bakıldığını açıklayan bu tanımlara yenileri eklenmiş, özellikle 19.yy’dan sonra insan bir “tin (Geist) varlığı” olarak görülmeye başlanmıştır. Öte yandan doğa bilimlerinden kaynaklanan ve özdekçiliğe ağırlık veren bir anlayışa göre insan bir doğa varlığıdır, özdeğin genel yasalarına bağlıdır. Bu açıdan doğal, özdeksel varlığı dışında insanın önemli bir yanı yoktur. Düşünme yeteneği de doğa yasalarına uygun bir gelişim sonucu kazanılmıştır.
Kant ‘-Hegel felsefesinden yola çıkan Dilthey, bütün doğacı, özdekçi görüşleri bir yana iterek, insanda “doğal olmayan” bir varlık alanının bulunduğunu ileri sürdü. Yaşantı (Erlebnis) adını verdiği bu varlık alanı insanın anlaşılması için yeni bir aşamadır ve insanla ilgili yorumların gelişim aşamalarından biridir, insanı anlamaya yönelik felsefe kuramlarının birbirine eklenmesiyle “insan idesi”nin tarihi ortaya çıkar. Bu tarih, insanı “doğal varlık” değil de, “düşünce üreten varlık” olarak görür. Bu alandaki son görüşü Dilthey’in izini süren Erich Rothacker ortaya atmıştır. Öte yandan Amold Gehlen, insana, başka bir açıdan bakarak Dilthey’in “yaşantı” kavramını daha geniş bir alana aktarmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi