Şerh-i Cedâvili’l-ensâb – Logaritma Şerhi
Yazılma nedeni
Eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisi olması yanında matematik alanında meydana gelen yenilik ve gelişmeleri takip eden Gelenbevî İsmail Efendi, 1787 yılında İstanbul’a gelen bir Fransız mühendisinin Babıâli’ye sunduğu, ancak dönemin ilim adamlarınca pek anlaşılmayan bazı logaritma cetvellerinin nasıl kullanılacağı hususunda yazdığı, Logaritma Şerhi adıyla da tanınan Şerh-i Cedâvili’l-ensâb adlı Türkçe eseriyle ortaya koymuştur. Gelenbevî’nin bu şerhi yazarken, söz konusu cetvellerin daha önce III. Mustafa’nın emriyle Kalfazâde İsmâil Çınârî Efendi tarafından Tuhfe-i Behîc-i Rassinî Tercüme-i Zîc-i Kassinî adıyla yapılan Türkçe tercümesinden de faydalanmıştır.
İçeriği
Şerh-i Cedâvili’l-ensâb adlı eseri daha çok Logaritma Şerhi adıyla bilinir. Eser iki bölümden oluşur. Birinci bölümün başlangıcında sayı sistemleri ve bunların özellikleri üzerinde durulmakta, daha sonraki bölümlerde cedvel-i ensâb, nisbet-i ceybiyye ve nisbet-i zılliyye cetvellerinin nasıl oluştuğu, bunların dayandıkları esaslar açıklanmaktadır. İkinci bölümde ise söz konusu cetvellerin kullanılışı ve bunlarla yapılan çeşitli matematik işlemleri hakkında bilgi verilmektedir.