Mecnun
"Cinn’den türeyen bu terim, çılgınlık getiren, deliye dönmüş, divane veya aşırı sevgiyle dolu, tutkulu, aşık anlamlarını taşır.
Aslen Arap bir efsane olan Leylâ ile Mecnun'un erkek karakteri, hikayede Amir-oğulları kabilesinden Kays olarak geçer ve aynı kabileye mensup olan Leylâ'ya tutkulu bir şekilde aşık olur. Bu umutsuz aşk nedeniyle Kays'a "Mecnûn" yani "deli" denir. Bu aşkla dolu çölde dolaşan Mecnun, bir dizi olay yaşar ve sonunda gerçek aşkı olan İlâhî aşka ulaşır. Engeller kalktığında bile artık sevgilisi Leylâ ile birlikte olmak istemeyen Mecnûn için Leylâ, hakiki aşka erişmek için sadece bir araçtır. Leylâ'nın ölümünden sonra o da ölür ve yan yana gömülürler.
12. yüzyıl İranlı şairlerinden Genceli Nizamî, bu hikayeyi muhteşem bir üslupla mesnevi tarzında kaleme almıştır. Türk edebiyatına, Arapça ve Farsça eserler ve sözlü rivayetler aracılığıyla giren bu hikaye; 15. yüzyılda Ali Şir Nevâî ve Şâhidî tarafından manzum Türkçe olarak yazılmıştır. Bunları takiben yaklaşık 30 şair de bu hikayeyi manzum olarak yazmıştır. Ancak bunlar arasında edebi değeri en yüksek olanı Fuzûli'nin 1535'te yazdığı mesnevisidir."
Kimdir
Kays b. el-Mülevvah b. Müzâhim el-Âmirî, Arap edebiyatının en tanınmış figürlerinden biridir. Kendisi, Leylâ ve Mecnûn efsanesinin erkek kahramanı olarak bilinir. Ancak, gerçek kimliği hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte çeşitli rivayetler bulunmaktadır.
Mecnûn, Arap edebiyatında derin bir aşkı ve tutkuyu temsil eder. Adı, "deli" veya "saplantılı" anlamına gelir ve Leylâ'ya olan aşkı nedeniyle bu lakabı almıştır. Leylâ bint Sa'd b. Mehdî el-Âmiriyye'ye olan aşkı, onun hayatının merkezinde yer alır ve şiirlerinin ana temasını oluşturur.
Mecnûn'un şiirleri, aşk, ayrılık, özlem ve acı gibi derin duyguları ifade eder. Melodik bir yapıya sahip olan şiirleri, Arap edebiyatının en etkileyici eserlerinden bazıları olarak kabul edilir. Ancak, bazıları Mecnûn'a atfedilse de, gerçekte başka şairlere ait olabilir.
Ebû Bekir el-Vâlibî'nin derlediği "Dîvânü Mecnûnı Leylâ" adlı eser, Mecnûn'un yaşamı ve şiirleri hakkında önemli bir kaynaktır. Bu eserde, Mecnûn'un aşkıyla ilgili hikayeler ve şiirler bir araya getirilmiştir. Mecnûn'un hayatı ve şiirleri, Arap edebiyatı üzerine yapılan birçok çalışmanın konusunu oluşturmuştur ve hala ilgiyle incelenmektedir.