Mısır Tarihi -Krallık Dönemi- Hakkında Bilgi

İngiltere ve Mısır ara­sında yapılan müzakerelerde bir sonuca ulaşılamamasına rağmen İngiltere 28 Şu­bat 1922’de tek taraflı olarak Mısır’ı ba­ğımsız devlet ilân etti. Ancak şu dört hu­sus bir anlaşmaya varılıncaya kadar İngi­liz hükümetinin yetkisine bırakılmıştı: İn­giltere’nin Mısır’daki haberleşme güven­liğinin sağlanması, Mısır’ın yabancı sal­dırısı ve işgali durumunda savunulması, yabancı ve azınlıkların haklarının korun­ması ve Sudan’ın yönetimi. Konulan ka­yıtlar, İngiltere’ye Mısır’ın iç ve dış işleri­ne sürekli müdahale hakkı verdiği için bu şartlar altında Mısır’ın bağımsız bir dev­let ilân edilmesi şekilden öteye gitmiyor­du. Mısır siyasetçileri bu sınırlı bağımsız­lığı resmen tanımamakla birlikte devlet kurumlarını tesis etmeye başlamakta ge­cikmediler. Sultan Ahmed Fuâd 15 Mart 1922’de kral (melik) unvanını aldı ve Mı­sır’da monarşi ilân edildi. Bir komisyon tarafından Belçika anayasası temel alına­rak hazırlanan anayasa 19 Nisan 1923’te resmen yayımlandı. Parlamento meclis ve senatodan oluşuyordu. Krala başbaka­nı tayin ve azletme, meclisi dağıtma ve oturumlarını erteleme, senato başkanını ve senatonun beşte ikisini tayin ve bü­tün kanunları veto etme hakkı gibi çok geniş yetkiler tanınmıştı.

Ocak 1924’te yapılan seçimlerde sür­günden dönen Sa’d Zağlûl başkanlığın­daki Vefd Partisi (Hizbü’1-vefd) mecliste çoğunluğu eline geçirdi ve ilk Vefd hükü­meti kuruldu. Mısır’ın tam bağımsızlığını ve Sudan’ın Mısır’a ilhakını isteyen Sa’d Zağlûl ile İngiliz hükümeti arasındaki an­laşmazlık, İngiltere’nin Sudan genel vali­si ve Mısır ordu kumandanı Lee Stack’ın 19 Kasım 1924’te Kahire’de öldürülmesi üzerine had safhaya ulaştı. İngilizler’İn taleplerini yerine getirmek İstemeyen Zağ-lûl’ün istifası krala daha ılımlı birini baş­bakan tayin etme fırsatı verdi. Mısır’daki siyasî hayat bundan sonraki yıllarda kral, Vefd Partisi ve İngilizler arasında çekiş­melerle geçti. Kral anayasal yetkilerini kullanarak Mısır’ı otokratik bir şekilde yö­netmek isterken Hizbü’l-vefd seçimlerde aldığı oylara güvenip kral ve İngiltere kar­şıtı bir tavır ortaya koyuyordu. İngiltere de kendi çıkarlarına ters düşecek herhan­gi bir uygulamaya müsaade etmiyordu. 1920’li ve 1930’lu yıllarda kurulan çok sa­yıda hükümet Mısır’ın tam bağımsızlığını kazanması için İngiltere ile birçok defa masaya oturdu, fakat hiçbirinden sonuç alınamadı. Sa’d Zağlûl’ün 1927’de vefa­tından sonra Vefd Partisi’nin başına Neh-has Paşa geçti.

Habeşistan’ın 1935’te İtalya tarafından işgal edilmesi, Mısır’ın İngiltere ile bir an­laşmaya varmak için görüşmeleri tekrar başlatmasında önemli rol oynadı. Müza­kereler neticesinde 26 Ağustos 1936’da Mısır ile İngiltere arasında bir ittifak ant­laşması imzalandı. Bu antlaşmada savaş zamanlarında iki tarafın iş birliği yapması, Mısır savunma kuvvetlerinin güçlendi­rilmesi ve İngiliz ordusunun nihaî olarak Süveyş Kanalı bölgesiyle sınırlandırılması, İngiliz işgalinin tedrîcen kaldırılması ve antlaşmanın yirmi yıl süreyle geçerli olması kararlaştırıldı. İki devlet arasında uzun süredir problem olan Sudan konu­suna ise herhangi bir atıfta bulunulma­dı. Antlaşmanın ardından her iki ülke bü­yükelçi seviyesinde temsil edildi. İngilte­re’nin girişimleri sonucunda Mısır Mayıs 1937’de Milletler Topluluğu’na alındı, hukukî ve finansal açıdan ağır şartlar içe­ren kapitülasyonlar kaldırıldı. 28 Nisan 1936’da Kral Fuâd’ın ölümü üzerine yeri­ne genç yaştaki oğlu Faruk geçti. Vefd Partisi iie arası iyi olmayan kral yetkilerini sınırlandırma girişiminde bulunan Baş­bakan Nehhas Paşa’yı Aralık 1937’de görevinden alıp yerine Muhammed Mah-mud Paşa’yı tayin etti; ardından da kısa süreli hükümetler iş başına geldi.

II, Dünya Savaşı başladığında Mısır Par­lamentosu ülkenin tarafsızlığını vurgula­yarak İngiltere ile sadece 1936 antlaşma­sı çerçevesinde iş birliğine gidilmesini ka­bul etti. Henüz savaş sona ermeden 22 Mart 1948’te Mısır’ın girişimiyle Kahire’­de üye devletlerin bağımsızlığını korumak, siyasî, askerî, iktisadî ve kültürel güçleri­ni birleştirmek amacıyla Arap Birliği (Câ-miatü’d-düveli’l-Arabİyye) kuruldu. Savaşın ardından ülkedeki ekonomik durumun iyice kötüleşmesi huzursuzlukları arttır­dı. Mısır hükümetlerinin, İngiltere ile Su­dan meselesini ve İngiliz askerlerinin böl­geyi tamamen tahliyesini amaçlayan görüşmelerinin Mısır açısından başarısızlık­la sonuçlanması Kahire’deki gösterilerin kanlı olaylara dönüşmesine sebep oldu. İngiliz birliklerinin Kahire ve İskenderiye’­den çıkarılması durumu fazla değiştirme­di. İngilizlerin Filistin’deki manda yöne­timini 14 Mayıs 1948’de sona erdirmesi­nin ardından buradaki yahudilerin İsrail Devleti’nİn kurulduğunu ilân etmeleri üzerine Arap Birliği İsrail’e savaş ilân etti ve bu çerçevede Mısır da birliklerini bu­raya gönderdi. Ancak İsrail Devleti’nİn ku­ruluşu engellenemedi.

Daha sonraki yıllarda sık sık hükümet değişiklikleri yapılırken ülkedeki ekono­mik durum kötüleşmiş, vergiler arttırıl­mış, işsizlik had safhaya ulaşmıştı. İngil­tere Kanal bölgesinden çekilmediği gibi Sudan meselesi de halledilmemişti. Mı­sır hükümeti. Ekim 1951’de 1936 antlaş­masını ve Sudan’la ilgili maddeleri tek taraflı olarak feshetti; 16 Ekim 1951’de Fârûk Mısır ve Sudan kralı ilân edildi. İn­giltere’nin bu tek taraflı kararlan kabul etmemesi durumu değiştirmediği gibi halk arasındaki İngiliz karşıtlığı sürekli ar­tıyordu. 25 Ocak 1952’de Kanal bölgesin­deki İngüizler’in İsmâiliye’de katliam yap­maları ülkede büyük bir infiale ve göste­rilere yol açtı.

Uzun süredir olayları takip etmekte olan Cemal Abdünnâsır başkanlığındaki Hür Subaylar (ed-Dubbâtü’l-ahrâr) 22-23 Tem­muz 1952 gecesi bir darbeyle yönetime el koydu. Kral Faruk’tan, tahtı henüz altı ay­lık olan oğlu veliaht prens Ahmed Fuâd’a bırakarak ülkeyi terketmesi istendi. Kral Fârûk, oğlu lehine tahttan feragat etti­ğini bildiren bir belgeyi imzalayarak 26 Temmuz 1952’de ülkeden ayrılıp-Roma’-ya gitti.

  • Mısır Mimarisi, Mısır’da Mimari
  • Mısır, Mısır’da İlim, Kültür, Medeniyet
  • Mısır Tarihi -Abdünnasır, Sedat, Mübarek Dönemi-
  • Mısır Tarihi -İngiliz İşgali Dönemi-
  • Mısır Tarihi -Başlangıçtan Bizans Dönemine Kadar-
  • Mısır Tarihi -Fransız İşgali Dönemi-
  • Mısır Tarihi -Osmanlı Dönemi İdari Teşkilat, Sosyal ve Ekonomik Du­rum-
  • Mısır Tarihi -Osmanlı Dönemi, Devri-
  • Mısır Tarihi -İslam Fethinden, Osmanlı Dönemine Kadar-
  • Mısır Tarihi -Bizans Dönemi, İslam Fethine Kadar-
  • Mısır Başkenti, Yüzölçümü, Hangi Kıtada, Nüfusu, Önemli Şehirleri
  • Mısır Fiziki, Beşeri, Ekonomisi, Coğrafyası

TDV İslâm Ansiklopedisi

Daha yeni Daha eski