GERHARDT, Charles Frederic (1816-1856)
Fransız, kimyacı. Organik kimyaya bir sistematik kazandırmaya yönelik “tipler” kuramıyla tanınmıştır.
21 Ağustos 1816’da Strasbourg’da doğdu, 19 Ağustos 1856’da aynı kentte öldü. Kimya öğrenimine 1831’de Karlsruhe’de başlayan ve Leipzig’de sürdüren Gerhardt, 1836-1837 arası Giessen’de Liebig’in öğrencisi oldu. 1838’de Paris’e giderek Dumas’m derslerini izledi ve asistanlığını yaptı. 1841’de doktorasını aldıktan sonra Montpellier Üniversitesi’nde çalışmaya başladı. Burada araştırma olanağı bulamadığından sık sık Paris’e giderek araştırmalarını Laurent ile sürdürdü. 1851’de Paris’e gitmesine izin verilmeyince istifa etti ve Paris’te özel dersler vererek çalışmalarını sürdürdü. 1854’te yeniden akademik yaşama dönen Gerhardt, Strasbourg Üniversitesi’nde kimya ve eczacılık profesörlüğüne getirildi.
Başta organik asitlerin anhidritleri olmak üzere çeşitli organik bileşiklerin sentezi ya da analizi konusunda önemli araştırmaları olan Gerhardt’ın kimyaya en değerli katkısı, organik kimya alanında, çoğunluğunu Laurent ile birlikte gerçekleştirdiği kuramsal ağırlıklı çalışmalarıdır. Organik kimyanın inorganik kimya ile ilişkisinden, kimyasal formüllerin yazılımına değin birçok temel konuda önemli görüş ayrılıklarının bulunduğu bir dönemde Gerhardt, asitlerin tanımına getirdiği açıklık, benzeşikler kuramı ve tipler kuramıyla (doktrini) organik kimyanın gelişmesinde önemli bir rol oynadı.
Asitlerin tanımı konusunda Lavoisier’nin önerdiği ve asitliği bileşiklerin oksijen içeriğinde arayan görüşe karşı Gerhardt, hem inorganik hem organik kimya için geçerli, hidrojenin varlığına dayalı bir genel asitlik tanımını vurguladı. Organik bileşiklerin sınıflandırılması ve formüllerle gösterilmesinde de benzeşikler kuramım geliştirdi. Gerhardt, Kimyasal özelliklerinde ve bileşimlerindeki elementlerin oranlarında benzerlik gösteren bileşikleri “benzeşik” olarak tanımlayan bu kuram aracılığıyla, özellikle alkollerin sınıflandırılması yeni bileşiklerin sentezi ve özelliklerinin öngörülmesi konusunda başarılı oldu.
Gerhardt 1853-1856 arası, Dumas’nm da benzer bir çalışmasından esinlenerek tipler kuramını geliştirdi. Çeşitli organik bileşikler ve türevleri arasındaki ilişkileri açıklamaya yönelik bu kuramında organik bileşikleri, asgari sayıda inorganik “tipler”den ornatim yoluyla türetilebilecek bileşikler olarak sınıflandırdı. Su,amonyak, hidrojen ve hidrojen klorür olarak aldığı inorganik tiplerdeki bir ya da daha fazla sayıdaki hidrojenin yerine konulacak organik gruplarla (köklerle), bilinen organik bileşikleri türetmek ve sınıflara ayırmak olanaklıydı. Örneğin aminler amonyaktaki hidrojenlerin ornatılmasıyla elde edilebiliyordu.
Gerhardt, özellikle benzeşikler ve tipler kuramlarıyla organik kimyanın gelişmesine önemli katkıda bulunmuş, ancak organik bileşiklerin yapısı ve sınıflandırılması konusundaki görüşleri zamanla yerini, Kekule ve Couper gibi kuramcıların elementler arasındaki ilişkileri vurgulayan indirgemeci yaklaşımlarına bırakmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Precis de chimie organique, 2 cilt, 1844-1845, (“Organik Kimya Özeti”); Traite de chimie qrganique, 4 cilt, 1853-1856, (“Organik Kimya Üstüne İnceleme”).
• KAYNAKLAR: E.Grimaux ve C.Gerhardt, Charles Gerhardt sa Vie, son Oeuvre, sa Correspondance, 1816-1856, 1900.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi