GEOFFROY SAİNT-HILAIRE, Etienne (1772-1844)
Fransız, doğabilimci. Deneysel embriyoloji, paleontolojik evrim ve teratolojinin kurucusudur.
15 Nisan 1772’de Etampes’ta doğdu, 19 Haziran 1844’te Paris’te öldü. Babasının isteğine uyarak bir süre Navarre Koleji’nde hukuk okuyan Geoffroy Saint -Hilaire, daha sonra tıp çalışmalarına yöneldi ve önce College du Cardinal’de, ardından College de France’da eğitim gördü. Daha sonra ilgisini, Rahip Rene-Just Haüy ve Daubenton’un etkileriyle zooloji konusunda yoğunlaştırdı. 1793’te çalışmaya başladığı Jardin des Plantes’m aynı yıl Doğabilim Müzesi’ne dönüştürülmesinin ardından müzeye bağlı ‘Omurgalı Hayvanlar Tarihi’ bölümüne öğretim görevlisi olarak atandı. 1794’te, Fransa’daki ilk zooloji derslerini verdi. 1798’de Napoleon’un Mısır seferine bilim kurulu üyesi olarak katıldı. 1809’da Paris Üniversitesi’nde zooloji profesörlüğüne getirildi ve bu görevi müzedeki göreviyle birlikte 1840’a değin sürdürdü. 1807’de Bilimler Akademisi’ne seçilen Geoffroy Saint-Hilaire 1815’ten sonra da kısa bir süreyle, doğduğu kentin milletvekilliğini yaptı.
Geoffroy Saint-Hilaire, ana uğraşı olan karşılaştırmalı anatomi konusunda, daha önce de kimi bilim adamlarınca savunulmuş olan “organik yapı birliği” ilkesini temel aldı. Eski doğabilimciler gibi organları biçimlerine göre sınıflayıp, değişmeyen yapılar olarak ele almak yerine, aralarındaki ilişki ve bağlantılardan yola çıktı ve birbirine benzeyen organların hangi canlıda olursa olsun benzeşik organlar olduğunu, ayrıca bir organın büyümesinin, bir başka organ körelmedikçe olanaksız olduğunu ileri sürdü. Benzerliklerin, evrimsel gelişim düzeyleri farklı hayvanlar arasında da bulunduğunu gösteren gözlemlerine dayanarak, her türün aynı yapı taşlarına sahip olduğunu ve türlerin tek bir cinsin evrimiyle, yalından karmaşığa doğru geliştiklerini savundu. Zoolojiye ilişkin görüşlerini paleontoloji araştırmalarıyla da doğrulamaya çalışarak, palentolojik evrim görüşünün kurucusu oldu.
Geoffroy Saint-Hilaire, bireyin embriyolojik evrimi ile hayvanlar evrenindeki evrim arasında bir koşutluk olduğu inancıyla hayvan embriyolojisine yöneldi ve bu konudaki araştırmalarıyla omurgalılarda organik yapı birliği kuramını destekleyen kanıtlar elde etti. Ucubeler üzerindeki incelemeleriyle, ucube-liğin yalnızca eksik ve olağan dışı bir organik gelişimin sonucu olduğunu kanıtladı. Böylece deneysel embriyoloji ve embriyon aşamasındaki gelişim bozukluğunu konu alan teratolojiyi kurmuş oldu.
Geoffroy Saint-Hilaire’in, organik yapı birliği ilkesini omurgasızlara da uygulamayı amaçlayan çalışmaları, hayvanları ayrı ve değişmeyen gruplar içinde inceleyen ve evrimci görüşleri kabul etmeyen, yakın çalışma arkadaşı Cuvier ile arasındaki ünlü tartışmayı başlattı. Geoffroy Saint-Hilaire, Avrupalı bilim adamlarının bir çoğunu etkileyen bu tartışmada savunduğu görüşlerle, Danvin’in evrim kuramının kabul edilmesine uygun bir ortam yaratmayı başarmıştır.
• YAPITLAR(başlıca):S«r la classification des mammiferes (G. Cuvier ile), 1795, (“Memelilerin Sınıflandırılması Üzerine”); Philosophie anatomiaue, 2 cilt, 1818, 1822, (“Anatomi Felsefesi”); Essai de classification des monstres, 1821, (“Ucubeleri Sınıflandırma Denemesi”).
• KAYNAKLAR: J.E. Amlinsky, Geoffroy Saint-Hilaire and His Struggle Against Cuvier, 1955; T. Cahn, La vie et l’oeuvre d’ Etienne Geoffroy Saint-Hilaire.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi