ANDRUSOV, Nikolay İvanoviç (1861-1924)
SSCB’li jeoloji ve paleontoloji bilgini. Karadeniz Hazer havzası ve Balkan Yarımadası stratigrafisini, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşumunu incelemiştir.
Odesa’da doğdu. 1896-1904 arasında Yurgevski Üniversitesi’nde, o tarihten 1912’ye değin Kiev Üniversitesi’nde ders verdi. 1914’te Rus Bilimler Akademisi üyeliğine seçildi. Odesa’da öldü.
Andrusov, 1890’da Karadeniz ve Marmara’da deniz dibi araştırmalarına katılmış, Gelibolu’daki Çavda yöresinde katmanlaşmayı incelemiştir. Die Schichten von Cap Tschauda (1890) adlı yapıtında topladığı Çavda araştırmalarında katmanların yapısına ve eğimine dayanarak, IV. zaman başlarında bugünkü Çanakkale Boğazı’mn yerinde Marmara’ya yönelmiş çukur bir havzanın bulunduğunu öne sürdü. Sonradan bu görüşü, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşumuna ilişkin varsayımlar üzerine eleştirel bir değerlendirme olan Kritische Bemerkun-gen iiber die Entstehungshypothesen der Bosphorus und der Dardanellen (1900) adlı yapıtında olgunlaştırdı. Andrusov’a göre Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan her iki boğaz da, IV. zamanda bir göl yapısında olan Marmara’ya dökülen iki ayrı akarsuyun vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşmuştur.
Karadeniz’deki araştırmalar sırasında, III. zaman sonu ile IV. zamana tarihlendirilen deniz tortullarını ve fosillerini inceleyen Andrusov, deniz dibinde Hazer tipi kalıntılara rastladı. Türlerin, özellikle neojen (III.zaman sonu) yumuşakçaların evrimine ve yokoluşuna Darwin kuramına dayanarak açıklama getirdi. Örneğin, fosillerine III. zamandan itibaren rastlanan, tatlısu yumuşakçalarmdan Dreissensidae familyasının evrimini fiziksel ve coğrafi koşulların elverişliliğine, yokoluşunu da ekolojik koşulların köklü değişimine bağladı. Bu araştırmanın sonuçlarını derlediği Iskopayemiye i jivuşçiye Dreissensidae Yev-razii adlı çalışması nedeniyle, 1897’de Rus Bilimler Akademisi’nin Lomonosov ödülü Andrusov’a verildi.
Andrusov’un paleontoloji alanındaki çalışmaları yanında, Karadeniz-Hazer bölgesindeki ve Avrupa’ mn güneydoğusundaki üçüncü kat tortulların yapısı, bileşimi ve niteliği üstüne ilk güvenilir bilgileri sağlayan stratigrafi (katmanbilim) incelemeleri de bugüne değin önemini yitirmemiştir. Nitekim Kafkasya’da, petrol yataklarının bulunduğu üçüncü kat tortulların ayrıntılı stratigrafisi Andrusov’un incelemeleri doğrultusunda hazırlanmış ve petrol yatakları-
nın araştırılmasında, Andrusov’un petrol oluşumuna ilişkin kuramsal çalışmalarının büyük katkısı olmuştur.
• YAPITLAR: Die Schichten von Cap Tschauda, 1890, (“Çavda Burnu Katmanları”); Südrussiche Neogenablage-rungen, 1897, (“Güney Rusya’daki Uçüncü Zaman Tortulları”); Iskopayemiye i jivuşçiye Dreissensidae Yevrazii, 1897; Kritische Bemerkungen über die Entstehungshypot-hesen des Bosphorus und der Dardanellen, 1900, (“İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının Oluşum Hipotezleri Üzerine Eleştirel Yorumlar”).
• KAYNAKLAR: A.Borisyak, “Nikolay İvanoviç Andrusov,” Nauçnıy rabotnik, 1925.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi