GOMULKA, Wladyslaw (1905-1982)
Polonyalı devlet adamı. 1956-1970 arasında Polonya Birleşik İşçi Partisi Birinci Sekreterliği görevini yürütmüştür.
6 Şubat 1905’te Krosno yakınlarında Bialobrzegi’de doğdu, 1 Eylül 1982’de Varşova’da öldü. Bir işçi ailesinin oğluydu. 14 yaşında lehimci olarak çalışmaya başladı. 1921’de sosyalist bir gençlik örgütünün oluşturulmasına katkıda bulundu ve 1926’da yasadışı Polonya Komünist Partisi’ne girdi. Aynı zamanda etkin sendika önderlerinden biri olan Gomulka, 1930’da Kimya İşçileri Sendikası genel sekreteri oldu. 1932’de Lodz’da bir grev sırasında polisle girişilen bir çatışmada yaralandı ve yakalanarak dört yıl hapis cezasına çarptırıldı. 1934’te sağlığının bozulması nedeniyle serbest bırakıldı. Sovyetler Birliği’ne giderek Moskova’daki Uluslararası Lenin Akademisi’nde bir yıl eğitim gördü. 1936’da ülkesine dönünce yeniden tutuklandı. 1939’da Alman orduları Polonya’yı işgal etmeye başlayınca Sieradz’da tutuklu bulunduğu cezaevinden kaçarak Varşova’nın savunulmasına katıldı. Kentin düşmesinden sonra, Lwow’a gitti. Lwow Alman işgali altına girince sahte kimlikle çalışmalarını sürdürdü. 1942’de Komünist Parti’nin yerine kurulan
Polonya İşçi Partisi’nin Varşova II Komitesi Sekreter-liği’ne, sonra da Merkez Komitesi üyeliğine getirildi; Kasım 1943’te partinin genel sekreteri oldu.
Temmuz 1944’te Polonya’nın SSCB denetimi altındaki bölgesine geçti, yeni kurulan Polonya Ulusal Kurtuluş Komitesi’nde yer aldı. Aralık’ta Komite geçici hükümete dönüştükten sonra başbakan yardımcısı, Haziran 1945’te Stanislaw Mikolajczyk başkanlığındaki sürgün hükümetinin katılımıyla oluşturulan Geçici Ulusal Birlik hükümetinde başbakan yardımcısı ve kurtarılmış bölgeler bakanı oldu. 1947’de Polonya Halk Cumhuriyeti ilan edildikten sonra da başbakan yardımcılığı görevini sürdürdü.
1948’de Polonya İşçi Partisi ile Polonya Sosyalist Partisi’nin birleştirilmesi çalışmaları sırasında Polonya ile Sovyetler Birliği arasındaki bağların korunması gerektiğini, ama Polonya işçi hareketinin bağımsız çizgisinin sürdürülmesinin kaçınılmazlığını vurguladı. Stalin tarafından aşırı milliyetçi eğilimler taşıdığı gerekçesiyle suçlanarak Eylül 1948’de parti genel sekreterliğinden alındı. Genel sekreter olan Bierut, Aralık’ta Polonya İşçi Partisi’yle Polonya Sosyalist Partisi’nin Polonya Birleşik İşçi Partisi adıyla birleşmesinden sonra da genel sekreterliğini sürdürdü. Gomulka, Ocak 1949’da hükümetten, Kasım’da da Polonya Birleşik İşçi Partisi’nden çıkarıldı. Temmuz 1951’de tutuklandı ve Nisan 1955’e değin cezaevinde kaldı.
1956’da Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 20.Kongresi’nde Stalin’in eleştirilmesi ve bu kongre sırasında Bierut’un ölümünden sonra Temmuz’da Poznan yöresinde serbest seçim ve Sovyet askerlerinin ülkeden çıkarılması talepleriyle geniş çaplı gösteriler ve bir genel grev düzenlendi. Gomulka Ağustos’ ta yeniden Birleşik İşçi Partisi’ne alındı. Ekim 1956’da Kruşçev’le birlikte ülkeye gelen Sovyet yöneticilerinin Birleşik İşçi Partisi’nin eski yöneticileriyle yaptıkları görüşmelerden sonra düzenlenen Merkez Komitesi oturumunda yeni bir politbüro seçildi ve Gomulka partinin birinci sekreterliğine getirildi.
Gomulka’nm önderliğindeki politbüro ülke yönetimine ilişkin yeni kararlar aldı. Polonya ordusunda üst düzeyde görevli 32 Sovyet subayı yerlerini Polon-yalılar’a bıraktı. Polis örgütünün yetkileri sınırlandırılarak hükümet denetimi altına alındı. Siyasi tutuldular için af çıkartıldı. Basına uygulanan sansür önemli ölçüde hafifletildi. Katolik Kilisesi’nin çalışmalarına özgürlük tanındı. Ülke ekonomisine ilişkin olarak da önemli kararların alındığı küçük işletmelerde özel mülkiyete izin verildi, tarımda kolektifleştirme programı yürürlükten kaldırıldı, bunun sonucu olarak tarım alanlarının % 85’i özel mülkiyete geçti.
Yapılan reformları yeterli bulmayan ve iktisadi durumun bozulmasını eleştiren Polonyalılar 1960’lara doğru muhalefet hareketlerine başladılar. 1970 sonunda gıda maddelerine yapılan zamdan sonra Gdansk, Gdynia ve Szczecin’de işçiler greve gitti. Gomulka, 20 Aralık 1970’te partinin genel sekreterliğinden alındı. Yerine Edward Gierek geçti.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi