SCARLATTİ, Domenico (1685-1757) İtalyan, besteci. Klavsen sonatlarıyla piyano müziğinin öncüsü olarak kabul edilir.
Giuseppe Domenico Scarlatti 26 Ekim 1685’te Napoli’de doğdu, 23 Temmuz 1757’de Madrid’de, kimi kaynaklara göre de Napoli’de öldü. İlk müzik eğitimini babası Alessandro Scarlatti’den aldı. On altı yaşında Napoli Sarayı’nın orgcusu oldu, 1703’te aynı kentte ilk operaları Ottavia restituita al trono (“Tahtın Sekizinci Kez Geri Çevrilmesi”) ile II Guistirıo sahnelendi. 1705’te babasıyla birlikte Floransa’ya gitti. 1708’de Venedik’e giderek ünlü eğitimci ve opera bestecisi Francesco Gasparini’den ders aldı. Orada Hândel ile yaşamları boyu sürecek bir dostluk kurdular. D. Scarlatti’nin klavsen çalmadaki ustalığı Roma’da kardinal Ottoborini’nin ilgisini çekti. Kardinal 1709’da Hândel ve Scarlatti’yi bir yarışmada karşı karşıya getirdi. Scarlatti bu yarışmada büyük başarı kazandı. Aynı yıl Roma’da sürgündeki Polonya Kraliçesi Maria Kasi-mira’nın hizmetine girerek onun için operalar yazdı. Kraliçe 1714’te Roma’dan ayrılınca, Scarlatti, Vatikan’ la ilişki kurarak San Pietro Kilisesi Giulia Kapellası müzik yöneticiliği görevine getirildi. Bu görevi 1719’a değin sürdürdü.
1720’de Portekiz’e gitti. Orada Portekiz Kralı II.Joao’nun müzik yönetmeni oldu. Bu arada kralın kardeşinin kızı prenses Maria Barbara de Bragança’nın da müzik öğretmeni oldu. Sayısı 550’yi bulan ünlü klavsen sonatlarının çoğunu yaşamının sonuna değin bağlı kaldığı bu öğrencisi için yazdı. 1725’te İtalya’ya döndü. 1729’da prenses Maria Barbara, gelecekte İspanya Kralı VI.Ferdinando olacak Asturia prensiyle evlenince Scarlatti de İspanya’ya gitti.
Bu dönemde yazdığı tek bölümlük klavsen sonatlarını içeren Essercizi per gravicembolo’ nun (“Klavsen Çalışmaları”) bir nüshasını kral V.Joao’ya adadı. Yaşamının sonuna değin İspanya Sarayı’nda müzik öğretmeni olarak kalan Scarlatti ölümünden kısa bir süre önce yazdığı soprano ve yaylılar için Salve Regirıa’yla bir kez daha vokal müziğe döndü.
Günümüze, klavsen için yazdığı kısa parçalarla ulaşan Scarlatti, bu yapıtlarındaki virtüözlük düzeyine varan parlak işleyiş tekniği, alışılmadık ve gözüpek üslubu, geleneksel armoniyi yadsıyan anlatımıyla kendinden sonraki piyano müziğinin hazırlayıcısı olarak kabul edilir. Sonat adı verilen ve tonal araştırmaları çok ileri götüren bu kısa parçalar, Klasik dönem sonatının da habercisidir. Sonraki kuşak bestecilerinin piyano yapıtlarında görülen süslü geçişler, notaların hızlı ve kesik bir teknikle çalındığı arpeggio’lar, ellerin çapraz duruma geçmesi, onun sonatlarında sık sık yer alır. Klavsen müziğine getirdiği bütün bu yenilikler, çekici melodiler ve kendine özgü anlatımıyla Scarlatti müzik tarihinde önemli bir yer edinmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Klavsen Müziği: 550 Sonat. Opera: Ottavia restituita al trono, 1703, (“Tahtın Sekizinci Kez Geri Çevrilmesi”); II Guistino, 1703; Orlando, 1711; lfıgenia in Aulide, 1713, (Iphigeneia Aulis’te); Ifigenia in Tauride, 1713, (İphigeneia Tauris’te). Vokal Müzik (dinsel): 1 Missa; 2 dizi Salve Morale; 1 Stabat Mater.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi