HÜSEYİN ZEKÂİ PAŞA (1860-1919) Türk, ressam. 19.yy manzara resmi geleneği içinde yaptığı başarılı resimlerle ün kazanmıştır.
İstanbul’da doğdu, aynı kentte öldü. Kuleli Askeri Lisesi’nde öğrenciyken Hoca Ali Rıza, Halil Paşa ve öbür arkadaşlarıyla okulda bir resim atölyesi açılması isteğinde bulundu. Atölye kurulduktan sonra, Süleyman Seyyit, Osman Nuri Paşa gibi sanatçılar buraya öğretmen olarak atandılar. Hüseyin Zekâi Paşa resim çalışmalarına bu atölyede başladı. Daha sonra Harbiye’ye geçti ve resimlerinin II. Abdülhamid tarafından çok beğenilmesi üzerine Yaverler sınıfına ahndı. Harbiye’yi 1881’de teğmen olarak bitirdikten sonra, Şeker Ahmet Ali Paşa’nm yanında görev aldı. 1906’da Şeker Ahmet Ali Paşa’nın ölümünden sonra, mabeyn ressamı ve yabancı misafirler teşrifatçısı oldu. Bir dönem de Askeri İnşaat Komisyonu başkanlığında bulundu v Askeri Müze’nin kuruluşunda görev aldı. Tuğgeneral rütbesine kadar yükseldi. 1908’de, I. Tugay komutanlığına atandı ve bir süre sonra emekli olarak Sanayi-i Nefise Encümeni’nde üye olarak görev aldı. Eski yapıtlara ve eşyalara, halılara, çinilere özel bir ilgi duyan Hüseyin Zekâi Paşa yayımladığı Mübeccel Hazineler adlı kitapta Türk sanatını konu edinmiştir.
Hüseyin Zekâi Paşa yurt dışına hiç çıkmamış, ancak döneminin sanatçılarını, özellikle de Süleyman Seyyit ve Ahmet Ali Paşa’nın yapıtlarını inceleme olanağını bulmuştur. 19. yy manzara resmi geleneği içinde yer alan yapıtları, en çok bu iki sanatçının üslubuyla benzerlikler taşır. Boyayı, çok ince ve temiz, renkleri duru ve dengeli karşıtlıklarla kullanmıştır. 1910’larda, özellikle Galatasaray sergilerinin başlamasından sonra, Osmanlı Ressamlar Cemiyeti üyesi ressamlarla kurduğu ilişkiler sonunda izlenimci (empresyonist) tutumla çalışmaya başlamıştır. Ancak bu tür resimler yapması onun bir akıma bağlılığından çok açık havada çalışma isteğinin ve ışık renklerini arayışının sonucudur. Klasik ölçüler içinde, temiz bir işçilikle, resmin hem tümünde, hem de ayrıntılarda bir güzellik duygusu vermiş, 19. yy’ın öbür Türk ressamları gibi doğaya benzetme, hoş ve güzel bir sonuç yaratma kaygısıyla çalışmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Resim: Develer, 1915-1916 İstanbul, Resim ve Heykel Müzesi; İçerenköy, İstanbul Resim ye Heykel Müzesi; Ayasofya Camii Hünkar Mahfili, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi; Cami, İstanbul Resim ye Heykel Müzesi; Yıldız Sarayı Bahçesinden Peyzaj, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi; Ayasofya Şadırvanı; Papağan. Kitap: Mübeccel Hazineler, 1913.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi