EYUBOĞLU, İsmet Zeki (1925-2003)Türk inceleme, deneme yazarı. Çağdaş Batı uygarlığının Anadolu’dan kaynaklandığını savunan çalışmalarıyla tanınır.
20 Ekim 1925’te Trabzon’da doğdu, 13 Kasım 2003’te İstanbul’da öldü. İlköğrenimini doğduğu yerde, ortaöğrenimini İstanbul Vefa Erkek Lisesi’nde, yükseköğrenimini 1953’te mezun olduğu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde yaptı. Bir süre edebiyat, tarih ve felsefe öğretmenliği görevlerinde bulundu. Daha sonra bağımsız yazar ve araştırmacı olarak çalıştı.
1948-1959 arasında Türk Folklor Araştırmaları dergisinde yayımladığı Karadeniz folklorundan derlemeler ilk yazın çalışmaları oldu. Daha sonra bütün çalışmalarını Anadolu uygarlıkları üzerine yoğunlaştırdı. Ona göre Anadolu uygarlığı, Anadolu insanının tarihi boyunca ortaya koyduğu başarılarının oluşturduğu bir bütündü ve Batı uygarlığı Anadolu Eski ve İlk Çağ’ından kaynaklanıyordu. Birçok göçün odağı durumunda bulunan Anadolu’da komşu ülkelerden gelen uygarlık ürünleri orada yaratılanlarla karışıp kaynaşarak yeni bir bütün oluşturmuştu. İsmet Zeki Eyuboğlu’na göre Anadolu uygarlığının gerçek yapısını anlamak için en uzak geçmişinden bugüne değin, Anadolu’da ortaya çıkan düşünce ürünlerini kendi gelişim çizgileri içinde bir bütün olarak incelemek gerekir. Bu düşünceden hareketle Divan şiiri, Tasavvuf, İslam felsefesi ve Halk edebiyatı ürünlerinin Anadolu ilk Çağ’ı ile bağıntılarım gösterme düşüncesiyle araştırmalara girişti. Ayrıca, Vergilius, Ovidius, Lucretius gibi Latin ozanlarından çeviriler yaparak bunların Anadolu ile bağlantılarını ortaya çıkarmaya çalıştı.
• YAPITLAR (başlıca): Divan Şiirinde Sapık Sevgi (1968), Türk Şiirinde Tanrıya Kafa Tutanlar (1968), Baki (1972), Nietzsche (1972), Tanrı yaratan toprak (1973), Anadolu İnançları (1974; Anadolu İnançları-Anadolu Mitologisi adıyla genişletilmiş bs., 1987), Cinsel Büyüler (iki cilt, 1975), Karadeniz Aşk Türküleri (1976), Anadolu Halk İlaçları (1977), İnsanın Boyutları (1979), “Alevilik-Sünnilik”, “İslam Düşüncesi” (1978), Anadolu Büyüleri (1978), Sevgi Büyüleri (1978), Şeyh Bedrettin ve Varidat (1980), Kendi Sözleriyle Atatürk İlkeleri (1981), Anadolu Uygarlığı (1981), Atatürk’ten Özdeyişler (1981), Bütün Yönleriyle Bektaşilik-Alevilik (1980), Geçmişin Yaşama Gücü (1982), Günün Işığında Tasavvuf, Tarikatler ve Mezhepler Tarihi (1987), Anadolu Halk İlaçları-Bitkiler, Büyüler, Macunlar, Yıldızname (1987), Mevlana (1988) Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü (1989), Türkçe Kökler Sözlüğü (1989), Şeytan Ayetleri Söylencesi – Zerdüşt’ün Şiirleri (1989), Hacı Bektaş Veli (1989), Uygarlığın Çıkmazları (1990), Tarihin İlkeleri (1991), Alevi-Bektaşi Edebiyatı (1991), Pir Sultan Abdal (1991), Yunus Emre (1991), Abdal Musa (1991), Hatayi (Şah İsmail) (1991), Kaygusuz Abdal (1992), İslamın Çöküşü (1997), Felsefe Açısından 12 Eylül – Boşluğun Egemenliği (1997), Gülen Anadolu (1997), Gelin Canlar Söyleşelim (1997), İslamda Bölünmeler, Çelişmeler (1997), Aşık Sadık (1997), Taşoluğun Başında (şiir, 1998).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi