ALKMAİON (İÖ 5.yy) *
Yunanlı hekim ve bilge. Getirdiği yeni yorumlarla, Pythagorasçılık’a bağımsız bir felsefe çığırı niteliği kazandırmıştır.
Kroton’da doğdu. Çağında ünlü bir hekim, en eski Pythagorasçı düşünür sayılmasına karşılık, yaşamı konusunda yeterli bilgi yoktur.
Gözlem ve deney verilerine dayanarak değişik sorunları içeren çok sayıda kitap yazdığı söylenirse de, bunlardan günümüze birkaç bölüm kalmıştır. Felsefe ve bilim alanlarındaki çalışmalarıyla ilgili bilgiler, Aristoteles’in yapıtlarındaki alıntılardan ve Diogenes Laertius’un yorumlarından sağlanmaktadır.
Alkmaion’a göre evren birbirine karşıt olan ve kaynağını sayı kavramında bulan değişik varlıklardan kurulu bir bütündür. Bu varlıklar birbiriyle çelişik niteliktedir. Bu çelişik durum dağınıklık, düzensizlik anlamına gelmez. Ortada bütünlüğü sağlayan bir öz vardır, o da sayıdır. Evrende değişik türde, on karşıt durum vardır: sonlu-sonsuz, doğru-eğri, aydınlık-karanlık, erkek-dişi, iyi-kötü, durağan-devingen, birlik-çokluk sağ-sol, kare-çokgen, üst-alt.
Ruh, diriliğin, yaşamın ilkesidir, ölümsüzdür. Ruhun ölümsüzlüğü bir daire oluşturacak biçimde devinmesinden ileri gelir. Bu devinme türünde, belli bir yerde durma, tükenme yoktur. Bu nedenle bir son da söz konusu değildir.
Gök varlıkları, kendi özleri çevresinde bir daire oluşturarak dönerler. Güneş, ay, yıldızlar, bu daire biçimli devinimleri yüzünden ölümsüzdür, tanrısaldır. Tanrısal olmak daire biçiminde devinmeyi gerektirir.
Bilginin kaynağı duyulara dayanan algıdır. Bu algı verilerinin oluşması ve biçimlenmesinde ruhun da etkisi vardır. Düşünme eyleminin odağı yürek değil, bütün ruh durumlarının yöneticisi, kaynağı olan beyindir. Dışardan gelen duyumlar, duyular aracılığıyla beyinde bulunan ruha ulaşır. Kokuyu beyine ulaştıran soluktur. Ses duyumu da, kulak boşluğuna çarpan seslerin beyine, ruha ulaşmasıyla sağlanır. Görmeyi sağlayan gözde üç aşamalı bir olayı gerçekleştiren öğeler şunlardır:
- Işın-dış ateş,
- Gözün içinde bulunup aydınlığı sağlayan ateş,
- Göz yuvarlağı içindeki sıvı ya da su.
Düşünce, bellek gibi varlıkların kaynağı da duyu
verilerinden oluşan duyumlardır. Görünmeyen, duyularla verilmeyen nesneler bilinemez; onları ancak tanrılar bilebilirler.
Tanrılar görünmeyen, bütün olup bitenleri gören, bilen yüce varlıklardır. Onların üstünlüğü, ruhun en olgun, en yetkin biçimi olan daire gibi devinmelerinden gelir.
Alkmaion, kendinden sonra gelenleri uzun süre etkilemiş, bilginin kaynağı, duyu verilerinin oluşması, gök varlıklarının devinimleri konusundaki çalışmalara öncülük etmiştir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi